Για τις εξελίξεις στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ

Toυ Σίμου Ανδρονίδη

Με ένα πολύ εμπεριστατωμένο άρθρο της, η δημοσιογράφος της εφημερίδας ‘Τα Νέα’ Μυρτώ Λιαλιούτη,[1] αναφέρεται σε όλα όσα έλαβα χώρα στο τριήμερο συνέδριο του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ), εκεί όπου αναδύθηκαν στο προσκήνιο οι παλινωδίες και η έλλειψη στρατηγικής ή κεντρικής ‘γραμμής’ που εν προκειμένω ταλανίζουν το συγκεκριμένο κόμμα.

Γιατί, πως αλλιώς  μπορούμε να εκλάβουμε τα ζιγκ ζαγκ μεταξύ της πραγματοποίησης εσωκομματικών εκλογών, της πρόθεσης της Όλγας Γεροβασίλη να είναι υποψήφια για την προεδρία, και, εν συνεχεία, την συλλογή υπογραφών για την μη διενέργεια εσωκομματικών εκλογών; Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως όλα όσα έγιναν στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, επιτείνουν τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, παρά διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση τους και δη για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα επισημάνουμε πως η στρατηγική που διαμόρφωσε η τριανδρία ‘Νίκος Παππάς-Γιώργος Τσίπρας-Σωκράτης Φάμελλος’[2] ήσαν αρκούντως ‘έξυπνη’, αν και δεν θα μπορούσε εύκολα να εφαρμοστεί δίχως την συνδρομή του Στέφανου Κασσελάκη. Και ποια ήσαν αυτή η στρατηγική; Ας το δούμε αναλυτικότερα.

Οι τρεις τους κινήθηκαν (την επαύριον της επιστολής του πρώην προέδρου του κόμματος Αλέξη Τσίπρα), με τρόπο ώστε να εκφραστεί η «διαφωνία»[3] (για να παραπέμψουμε στην ανάλυση της Abromeit)  τόσο σε βασικές επιλογές του Στέφανου Κασσελάκη, όσο και στο πρόσωπο του ιδίου, την πρώτη ημέρα του συνεδρίου.

Και, βλέποντας πως το κλίμα που διαμορφώνεται μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο τους, έδρασαν την κατάλληλη χρονική στιγμή, θέτοντας επιτακτικά στο προσκήνιο το ενδεχόμενη μη πραγματοποίησης εσωκομματικών εκλογών, με την αιτιολογία πως το θέμα θεωρείται λήξαν από τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ξεκίνησαν να συλλέγουν υπογραφές κατά της διενέργειας νέων εσωκομματικών εκλογών, κάτι που τελικά κατάφεραν, με αποτέλεσμα την ‘σταθεροποίηση’,[4] σύμφωνα με την Βασιλική Γεωργιάδου, της εξουσίας Κασσελάκη στο κόμμα.

Ουσιαστικά, η τριανδρία ‘κράτησε’ τον Στέφανο Κασσελάκη στην εξουσία, στο εγκάρσιο σημείο όπου ο ίδιος, ενθαρρυμένος από αυτή την εξέλιξη, από ό,τι έπραξαν για τον ίδιο οι ‘πιστοί υποστηρικτές’ του,[5] ανήλθε στο βήμα για να αντιπαρατεθεί επί προσωπικού με την Όλγα Γεροβασίλη, κίνηση που δεν συνηθίζεται διόλου, όχι μόνο στις εν Ελλάδι συνεδριακές πρακτικές έτσι όπως αυτές έχουν διαμορφωθεί εν καιρώ Μεταπολίτευσης, αλλά, και σε συνεδριακές πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλες Δυτικές, φιλελεύθερες δημοκρατίες.

Οι οποίες διευκολύνουν την άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ του αρχηγού και του πλήθους που παρακολουθεί τις εργασίες του συνεδρίου. Είναι σε αυτό ακριβώς το σημείο η έλλειψη «σοβαρότητας»[6] των συνεδριακών διαδικασιών, για την οποία κάνει λόγο στη στήλη του στην εφημερίδα ‘Τα Νέα’, ο Γιώργος Παπαχρήστος. Όμως, δεν θα μείνουμε σε αυτό το σημείο, διαφοροποιώντας όσο χρειάζεται την ανάλυση μας.

Έτσι λοιπόν, εκτιμούμε πως η άνοδος Κασσελάκη στο βήμα την στιγμή όπου μιλούσε η Όλγα Γεροβασίλη, φανέρωνε την «μνησικακία»[7] που αισθάνονταν απέναντι της, για να στραφούμε την ορολογία του καθηγητή Πολιτικών Επιστημών, Ανδρέα Πανταζόπουλου: ‘Δεν πέρασε το δικό σου, έπαθες ζημιά και χαίρομαι για αυτό. Τώρα, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα’.

Επίσης, η άνοδος Κασσελάκη στο βήμα, άνοδος που συνοδεύθηκε και από έναν σύντομο και μη πολιτικό διάλογο μεταξύ τους, καταδείκνυε το πως ‘αισθάνονταν’ εκείνη την στιγμή ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι της: Περισσότερο ισχυρός, πιο αναβαθμισμένος στη συνείδηση της πλειοψηφίας των συνέδρων, γεμάτος αυτοπεποίθηση και έτοιμος να ‘την βάλει στη θέση της εάν απαιτηθεί κάτι τέτοιο’.

Διαφορετικά ειπωμένο, ο Στέφανος Κασσελάκης ήθελε να δείξει την ‘διαφορά ύψους’ που τον χωρίζει από την Όλγα Γεροβασίλη. Το μέλλον για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ακόμη πιο άδηλο από πριν, με πρόσωπα και ατζέντες (ας θυμηθούμε την ανάλυση του Θόδωρου Χατζηπαντελή) να συγκρούονται έντονα.

[1] Βλέπε σχετικά, Λιαλιούτη, Μυρτώ., ‘Έχασαν όλοι στο ίδιο συνέδριο,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα’, 26/02/2024, σελ. 8-9. Στην αρχική σελίδα της εφημερίδας, διαβάζουμε πως η Όλγα Γεροβασίλη ‘έχασε’ επειδή «λειτούργησε ως αντ’ αυτού» (σ.σ: του Αλέξη Τσίπρα), «σπαταλώντας πολιτικό κεφάλαιο χωρίς λόγο». Κινούμενοι θεωρητικά, δεν θα συμφωνήσουμε αυτή την εκτίμηση, την οποία θεωρούμε απλουστευμένη. Και αυτό διότι, πρώτον, η Όλγα Γεροβασίλη, όντας ουσιαστικά η πρώτη που αμφισβητεί τόσο έντονα και ανοιχτά τον πρόεδρο του κόμματος Στέφανο Κασσελάκη, έχει θέσει ήδη τις βάσεις ώστε να συσπειρώσει στο πλευρό της αφενός μεν όλους εκείνους που δεν  βλέπουν ‘ουδεμία προοπτική’ για το κόμμα υπό την προεδρία Κασσελάκη, και, αφετέρου δε, όλους εκείνους που του δίνουν προθεσμία έως τις ευρωεκλογές της 9^ης Ιουνίου.

Δεύτερον, η βουλευτής Άρτας του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενέγραψε από τώρα υποθήκες ώστε να διεκδικήσει την προεδρία του κόμματος σε περίπτωση όπου η εκλογική επίδοση του δεν είναι καλή στις ευρωεκλογές της 9^ης Ιουνίου. Τρίτον, ενίσχυσε το ηγετικό της προφίλ (δεν θα την χαρακτηρίσουμε όμως ‘ηγέτη’), και αναβαθμίζει τον ρόλο της εντός της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, απουσία Κασσελάκη, επιτυγχάνοντας να πάρει στο πλευρό της και τον Διονύση Τεμπονέρα. Τέταρτον, λέγοντας όλα όσα ‘δίσταζαν να πουν οι άλλοι,’ κέρδισε την συμπάθεια (ας μην πούμε και την υποστήριξη), όλων όσοι το προηγούμενα χρόνια ήσαν δύσπιστοι απέναντι στην ίδια και στις πολιτικές της ικανότητες.

[2] Σε προηγούμενο άρθρο για τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, είχαμε υπογραμμίσει πως ο νέος πρόεδρος Στέφανος Κασσελάκης δεν έχει καταφέρει αυτούς τους λίγους μήνες, να συγκροτήσει μία συμπαγή ομάδα συνεργατών που θα υποστηρίζει με ζέση τις επιλογές του.

Σε αυτό το επεισοδιακό από κάθε άποψη συνέδριο, εκεί όπου η κάθε εμφάνιση Κασσελάκη στο βήμα θύμιζε ‘performance’, εκτιμούμε, θεωρητικώ τω τρόπω, πως τέθηκαν οι βάσεις για την συγκρότηση μίας τέτοιας ομάδας η βάση της οποίας είναι η τριανδρία ‘Παππάς-Τσίπρας-Φάμελλος’, πολιτικά πρόσωπα που για πρώτη φορά αυτούς τους μήνες κατάφεραν να συγχρονιστούν και να συντονίσουν τα βήματα τους. Όμως, επιθυμούμε να εμβαθύνουμε περαιτέρω, τονίζοντας πως αυτή η ομάδα θα καταστεί, ειδικά την πρώτη περίοδο μετά το συνέδριο, ‘ανοιχτή’. Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο;

Σημαίνει πως θα είναι ανοιχτή στην ένταξη και νέων μελών σε αυτή, με κεντρικό διακύβευμα να αφεθεί απερίσπαστος ο Στέφανος Κασσελάκης έως τις ευρωεκλογές, προκειμένου να προσδώσει συγκεκριμένη πολιτικοϊδεολογική ταυτότητα σε έναν πολιτικό φορέα που όπως εύστοχα υποστηρίζει ο πολιτικός επιστήμονας Λευτέρης Κουσούλης, «τέσσερα χρόνια στην αντιπολίτευση στάθηκε αδρανής».

Το πρόβλημα όμως τόσο για τα μέλη της τριανδρίας όσο και για τον ίδιο τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, είναι πως πέραν των ευρωεκλογών του Ιουνίου, δεν υπάρχει μπροστά κάποιο χρονικό ορόσημο (διενέργεια βουλευτικών εκλογών) στο οποίο να μπορούν να επενδύσουν, παρατείνοντας την παραμονή Κασσελάκη στην προεδρία του κόμματος. Και είναι εν τοις πράγμασι πάρα πολύ δύσκολο για ένα κόμμα που βιώνει μία τέτοια πολυεπίπεδη κρίση, να δώσει πίστωση χρόνου σε έναν πολιτικό αρχηγό που δεν ‘μπορεί να καταφέρει και πολλά,’ έως τις βουλευτικές εκλογές οι οποίες θα είναι προγραμματισμένο να διεξαχθούν το 2027. Βλέπε και, Κουσούλης, Λευτέρης, ‘Στη δίνη του τέλους,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα…ό.π., σελ. 9.

[3] Βλέπε σχετικά, Abromeit, H., ‘Interessenvermittlung zwischen Konkurenz und Konkordanz,’ Oplanden, Leske+ Budrich, 1993. Οι πρωτεργάτες αυτής της στρατηγικής, έχοντας εκ των προτέρων επίγνωση πως σε περίπτωση που καταφέρουν να επιτύχουν τον στόχο τους που ήσαν η μη διενέργεια των εσωκομματικών εκλογών, οι ‘διαφωνούντες’ δύσκολα θα αντιδρούσαν.

Ακριβώς διότι ήσαν τέτοια η ένταση τις ημέρες διεξαγωγής του συνεδρίου, ώστε οι συμμετέχοντες, όσο πλησιάζαμε προς το τέλος, να μην μπορούν να κρύψουν την κόπωση τους. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον σωματικής και συναισθηματικής κόπωσης, καθίσταται δύσκολο να τεθούν στο ανώτερο επίπεδο, πολύ σημαντικά για έναν πολιτικό φορέα ζητήματα, όπως είναι η διεξαγωγή των εκλογών, με τους διαφωνούντες να αποδέχονται αδιαμαρτύρητα την απόφαση μη διεξαγωγής εκλογών, εκτιμώντας πως σε αυτή την συγκυρία, μία τέτοια εξέλιξη τους ευνοεί και ουδόλως αποκλείει την πιθανότητα να ανοίξουν θέμα ηγεσίας στο προσεχές μέλλον.

[4] Βλέπε σχετικά, Γεωργιάδου, Βασιλική., ‘Η Άκρα Δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης. Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία,’ Εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 2008, σελ. 146. Επιχειρώντας μία κατά βάση συγκριτική προσέγγιση, θα υποστηρίξουμε πως το τριήμερο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να συγκριθεί με το συνέδριο του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος το οποίο είχε λάβει χώρα στα 1996, και ‘σημαδεύτηκε’ από την αναμέτρηση του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη με τον Άκη Τσοχατζόπουλο, για την προεδρία του κόμματος.

Τα δύο συνέδρια συγκλίνουν ως προς την ένταση που υπήρξε καθ’ όλο το χρονικό διάστημα διεξαγωγής τους πολύ υψηλή (στο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ ήσαν ακόμη πιο υψηλή), ως προς την ενεργό  συμμετοχή των παρευρισκόμενων με γλωσσικούς και εξω-γλωσσικούς τρόπους, ως προς τις ‘πύρινες’ ομιλίες του Κώστα Σημίτη και του Στέφανου Κασσελάκη (βέβαια, δεν παραβλέπουμε το ό,τι η ομιλία του Κώστα Σημίτη είχε πολύ πιο έντονο πολιτικό περιεχόμενο, θέτοντας και το ‘κατάλληλο δίλημμα’ που ανέδειξε στην επιφάνεια, εκείνη την στιγμή, την βαθιά πολιτικοϊδεολογική διαίρεση του ΠΑΣΟΚ η οποία ήρθη όμως σταδιακά: ‘Ή Εγώ ή Αυτός’), που συνέβαλλαν στην συγκρότηση ‘ομάδων’ ή αλλιώς, διαφορετικών ‘στρατοπέδων’ (σε συνθήκες κομματικής κρίσης, τα κομματικά συνέδρια διέπονται από μία έντονη ‘στρατοπεδική’ λογική), ως προς την εμπλοκή κορυφαίων στελεχών.

Ας μην παραγνωρίζουμε όμως πως στα 1996, χρονιά διεξαγωγής του συνεδρίου του, το ΠΑΣΟΚ ήσαν το  κυρίαρχο κόμμα του κομματικού-πολιτικού συστήματος,  ενώ αντίθετα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν διαθέτει καμία δυναμική ανόδου. Βλέπε σχετικά, Μοσχοβάς, Άγγελος,  ‘Το ιστορικό συνέδριο του ΠΑΣΟΚ όπου εξελέγη πρόεδρος ο Σημίτης: Ο Άκης, ο Λαλιώτης, οι αποδοκιμασίες -Πριν από 24 χρόνια [εικόνες & βίντεο],’ Ενημερωτική-Ειδησεογραφική Ιστοσελίδα ‘i efimerida,’ 30/06/2020, Το ιστορικό συνέδριο του ΠΑΣΟΚ όπου εξελέγη πρόεδρος ο Σημίτης: Ο Άκης, ο Λαλιώτης, οι αποδοκιμασίες -Πριν από 24 χρόνια [εικόνες & βίντεο] – iefimerida.gr

[5] Για όσο χρονικό διάστημα διήρκεσε το συνέδριο του εθνικολαϊκιστικού ΣΥΡΙΖΑ, ο Σωκράτης Φάμελλος, από επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος μετεξελίχθηκε σε παλαιάς κοπής στέλεχος που δεν παύει να μετρά αριθμούς και να επιδιώκει να αμβλύνει την δυναμική που θα μπορούσε να αποκτήσει η υποψηφιότητα της Όλγας Γεροβασίλη για την προεδρία του κόμματος.

Η συμβολή του σε αυτή την εξέλιξη ήσαν καταλυτική, διότι, λόγω του αναβαθμισμένου κύρους που απολαμβάνει εντός του κόμματος, ως επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας, έπεισε πολλούς συνέδρους να ταχθούν κατά της διεξαγωγής εκλογών. Νίκος Παππάς και Γιώργος Τσίπρας (εξάδελφος του Αλέξη Τσίπρα), έχουν πολύ μεγαλύτερη εμπειρία από τον Σωκράτη Φάμελλο στην οργάνωση κομματικών δράσεων.

[6] Βλέπε σχετικά, Παπαχρήστος, Γιώργος, ‘Στήλη Στίγμα,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα…ό.π., σελ. 5. Δεν υιοθετούμε απόψεις και αντιλήψεις που δίνουν έμφαση στο ό,τι αυτό το συνέδριο σηματοδοτεί το τέλος της πολιτικής κυριαρχίας του Αλέξη Τσίπρα εντός ΣΥΡΙΖΑ. Δεν θεωρούμε πως σχηματίσθηκε κάποιο συμπαγές αντι-Τσιπρικό μπλοκ.

Παράλληλα, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, παρότι εξήλθε από αυτό ως ‘πρόεδρος,’ πράγμα που δεν φάνταζε δεδομένο την παραμονή της έναρξης του συνεδρίου, δεν έσπευσε να κηρύξει τον ‘πόλεμο’ στον πρώην πρόεδρο του κόμματος και στις ιδέες του. Είναι τόσο καλά κατοχυρωμένο το ‘brand Τσίπρας’ εντός ΣΥΡΙΖΑ, που πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια προκειμένου να χάσει την συμβολική ισχύ του.

[7] Βλέπε σχετικά, Πανταζόπουλος, Ανδρέας., ‘Η λαϊκιστική μνησικακία,’ Κείμενο Εργασίας, ‘Κύκλος Ιδεών,’ 06/06/2017, Η λαϊκιστική μνησικακία (ekyklos.gr) Ο μνησίκακος Στέφανος Κασσελάκης δεν ξεχνά το ‘κακό’ που θα ‘λίγο έλειψε να υποστεί’ από την Όλγα Γεροβασίλη, σπεύδοντας να ανταποδώσει.

Σίμος Ανδρονίδης