«Όταν ο Αλμοδόβαρ συνάντησε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου»: Υψηλές παρουσίες και διθυραμβικές κριτικές στην παράσταση του Έλληνα χορογράφου στη Ισπανία

Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη στιγμή που το «Πόνος και Δόξα», η προτελευταία, μεγάλου μήκους, ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ έκανε πρεμιέρα και ανέφερε με ενθουσιασμό το μεγαλείο της έμπνευσης του Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Ο παγκοσμίου φήμης σκηνοθέτης και σεναριογράφος συνάντησε τον σπουδαίο Έλληνα χορευτή στην παράσταση του τελευταίου που έκανε πρεμιέρα στην Ισπανία, με τον Δ. Παπαϊωάννου να κάνει γνωστή τη συνάντησή τους μέσω των social media.

Δεν ήταν όμως μόνο αυτός ένας από τους σπουδαίους επισκέπτες καθώς η χορεύτρια της Πίνα, Μπάους Ναζαρέθ Παραντέρο, και η Ισπανοσουηδή χορεύτρια, Άννα Λαγκούνα, ήταν ανάμεσα στο κοινό στο κατάμεστο θέατρο.

Τα εισιτήρια της παράστασης INK είχαν ξεπουλήσει από τις πρώτες ώρες κυκλοφορίας.

Σημειώνεται πως ως ένα μεγάλο και ζεστό ευχαριστώ στους Ισπανούς που τιμούν τις παραστάσεις του με συνεχόμενα sold outs μοιράστηκε με τους θαυμαστές του φωτογραφίες παιδικές που η μητέρα του τον έντυνε τορεαδόρ.

Διθυραμβικές οι κριτικές

Όπως ήταν αναμενόμενο οι κριτικές τις παράστασης του διεθνούς φήμης Έλληνα χορογράφου είναι διθυραμβικές.

«Αυτό που κάνει σήμερα το έργο του Παπαϊωάννου πραγματικά πρωτότυπο είναι η δικαίωση μιας έννοιας της ομορφιάς που είναι πανομοιότυπη με αυτή που αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες. Σ’ αυτούς τους ταραγμένους καιρούς που το μεγαλύτερο μέρος του θεάτρου, αν και σκοπεύει να δεσμευτεί σε κάποιο πολιτικό σκοπό, συνήθως εστιάζει στις πορνογραφικές επιφυλλίδες, τα χορευτικά του έργα λάμπουν με το φως των πρώτων καιρών. Έχουν λίγο σουρεαλισμό, είναι γεμάτα ποίηση, το χιούμορ τους είναι καθαρό και ο ερωτισμός τους αθώος. Στη σκηνή αυτοί οι γυμνοί νέοι δεν είναι ένα απλό αντικείμενο ηδονής, αλλά η έκφραση μιας επιθυμίας για ομορφιά. Και η ομορφιά, όπως έλεγε ο Πλάτωνας, είναι η εικόνα του καλού και της αλήθειας, γράφει ενδεικτικά ένα απόσπασμα την κριτικής του Ignacio Vleming, El Asombrario & Co., 22 Νοεμβρίου 2023

Στο «μυαλό» του Δ. Παπαϊωάννου

Στην ίδια ανάρτηση του ακολουθούσε και ένα πιο προσωπικό καταγραφικό βιογραφικό με σκέψεις και την εργογραφία του.

«Δύο άντρες, ο ένας ντυμένος και ο άλλος γυμνός, μοιράζονται για μια ώρα το ίδιο σενάριο, τους μουλιάζει η βροχή και τους τυλίγει το φως. Ωστόσο, τους χωρίζει ένας διάφανος καμβάς, […], τα ρούχα και το δέρμα. Σχεδόν αγγίζουν ο ένας τον άλλον ή σχεδόν χωρίς να αγγίζουν ο ένας τον άλλον, και οι δύο παραμένουν σε συνεχή κίνηση μπροστά στα αδηφάγα μάτια των θεατών. Το έργο φέρει τον τίτλο “INK” και θα το δείτε στις 23, 24 και 25 Νοεμβρίου, στο πλαίσιο του προγραμματισμού του Festival de Otoño, στο Teatros del Canal.

Ο Έλληνας χορογράφος δεν είναι καθόλου νέος στην πόλη. Το 2017 παρουσίασε τον Μεγάλο Δαμαστή στο Matadero Madrid και, προηγουμένως, κάποια αποσπάσματα των δημιουργιών του είχαν κυκλοφορήσει ιογενώς μέσω των κοινωνικών δικτύων. Θυμάμαι ιδιαίτερα μια σκηνή από το Nowhere (2009), στην οποία μια σειρά χορευτών κινεί τα χέρια της με ομοφωνία για να βγάλει το πουκάμισο μιας γυναίκας. Το «Φθινοπωρινό Φεστιβάλ» φιλοξένησε στην προηγούμενη έκδοση το Transverse Orientation.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι ένας από τους μεγάλους σκηνοθέτες του σήμερα. Αν και συνήθως αναφερόμαστε σε αυτόν ως χορογράφο, το έργο του ξεπερνά τα όρια του σύγχρονου χορού, ακόμη και του θεατρικού χορού και του αφυπνίσματος που εγκαινίασε η Pina Bausch, της οποίας είναι μεγάλος οφειλέτης, όπως εξέφρασε στο Since She (2018). Το τσίρκο, η παντομίμα, οι μαριονέτες ή η περφόρμανς είναι άλλες ειδικότητες που συνθέτουν τα μοντάζ του: δραματικές μηχανές που παρότι μας μιλούν για τους ελληνικούς (και χριστιανικούς) μύθους -τους γνωρίζουμε λεπτομερώς- καταφέρνουν να μας τους ξαναδώσουν με φρεσκάδα. Από την ίδρυση του Χοροθεάτρου με την Αγγελική Στελλάτου το 1986 μέχρι τη μετέπειτα σόλο διαδρομή του, ο Παπαϊωάννου έχει ασχοληθεί με την τραγωδία της Μήδειας, την επιθυμία του Πυγμαλίωνα, τη μανία του Μινώταυρου, την αρπαγή της Ευρώπης, τη γέννηση της Αφροδίτης, την επιφοίτηση της Παρθένου, τον Πόλεμο των Γιγάντων.

[…]

Η καριέρα του είχε ένα σημείο καμπής το 2004, όταν ανέλαβε τη διοργάνωση των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Οι θεατές από όλο τον κόσμο ανακάλυψαν τότε την ανεξάντλητη φαντασία ενός καλλιτέχνη που προς το παρόν είχε κινηθεί μόνο μέσα από τα ανεξάρτητα θέατρα της Ελλάδας. Ένα κυκλαδίτικο αγαλματίδιο κολοσσιαίας κλίμακας, που αιωρούνταν στον αέρα του σταδίου, άνοιξε σαν πινιάτα για να γεννήσει ολόκληρη την ιστορία της τέχνης στη Δύση. Έτσι, με ύφος, ξεκίνησε η διεθνής καριέρα του Παπαϊωάννου, με μια μεγάλη μπαρόκ όπερα από την οποία δεν έλειπε κανένα στοιχείο. Έκτοτε, εναλλάσσει πολυπληθείς παραστάσεις με πιο πειραματικές δημιουργίες, στις οποίες το χιούμορ και η τρυφερότητα διανθίζονται με θαυματουργές εικόνες, που μοιάζουν να προέρχονται από τη βυζαντινή ζωγραφική.

[…]

Αφού πέρασε από το εργαστήριο του Γιάννη Τσαρούχη, του Έλληνα ζωγράφου που τη δεκαετία του 1960 απαρνήθηκε την πρωτοπορία και επέλεξε ένα παραστατικό ύφος με εμμονή στη γύμνια του ανθρώπου, ο Παπαϊωάννου σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Στα κόμικς του νεαρού σπουδαστή -έφτασε να έχει κάποια αναγνώριση σε αυτόν τον τομέα- και στις μετέπειτα εκθέσεις του παγκόσμιου δημιουργού βλέπουμε τον ίδιο ομοερωτισμό που διατρέχει το έργο του δασκάλου του: ναυτικοί, ήρωες, στελέχη ή θεοί σε φαινομενική ηρεμία, σε καθημερινούς χώρους και αγνοώντας το βλέμμα μας.

Η επιτυχία της πρότασής του οφείλεται στη μόνιμη ένταση μεταξύ δύο πόλων: κωμωδία και τραγωδία, γυμνότητα και ευπρέπεια […] η επιτυχία της πρότασής του οφείλεται στη μόνιμη ένταση μεταξύ δύο πόλων: κωμωδία και τραγωδία, γυμνότητα και ευπρέπεια, ιστορία και πρόοδος. Σε όλα τα έργα του Παπαϊωάννου υπάρχει μια αφήγηση συνάντησης και διαχωρισμού που τα καθιστά προσιτά ακόμη και στους ελάχιστους οπαδούς του σύγχρονου χορού ή του πειραματικού θεάτρου.

Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα. Στο 2 (2006) βλέπουμε ένα ζευγάρι ανδρών να περπατάει προς τη συνάντηση. Για πολλά βήματα που κάνουν, μια κάποια αδράνεια – σαν να ήταν ο άνεμος – φαίνεται να τους αντιστέκεται στο να προχωρήσουν. Όταν κοντεύουν να περάσουν απέναντι, ο ένας ανάβει ένα τσιγάρο και ο άλλος έναν αναπτήρα- ωστόσο, όση προσπάθεια κι αν κάνουν για να πλησιάσουν, δεν τα καταφέρνουν. Στο Still Life (2014) ένας χαρακτήρας προσπαθεί να ξεφύγει από τον βράχο στον οποίο είναι ενσωματωμένος. Ψάχνει τον εαυτό του, το τρυπάνι μέχρι να μπορέσει να αφαιρέσει μέρος του σώματός του, σαν να ήταν ο Σίσυφος που προσπαθεί να ξεφύγει από την ποινή του.

Πιθανώς λόγω αυτής της ίδιας έντασης, οι σκηνές ισορροπίας και ακροβατισμού αφθονούν στο έργο του Παπαϊωάννου. Στα χέρια των ερμηνευτών, οι καρέκλες, οι σκάλες, τα τραπέζια, οι λάμπες και οι καθρέφτες ζωντανεύουν σαν να διογκώνονται από ένα πνεύμα. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για θέατρο αντικειμένων αλλά και για θέατρο σκιών, όταν, μερικές φορές, η σκηνή καταφέρνει να ξεπεράσει τα ειδικά εφέ του κινηματογράφου με μέσα που ανήκουν στην περιφέρεια των παραστατικών τεχνών: μαγικά σόου, καμπαρέ ή κλόουν. Μεταξύ των μεγάλων αναφορών τους είναι ο Federico Fellini ή ο Jacques Tati, οπότε είναι καρναβαλικές. Κάνει το περπάτημα πάνω στο νερό, την ανάδυση από τις αβύσσους, την αιώρηση μερικά εκατοστά από το έδαφος, το ξεδίπλωμα σε δύο και περισσότερα άτομα, την ανταλλαγή των άκρων των χορευτών, το να κάνουν το γρασίδι ή τη φωτιά να φυτρώνει ή να κρατούν μαρμάρινες πέτρες που πέφτουν από τον ουρανό είναι εφικτό χάρη στις σκηνές και τον φωτισμό, καθώς και σε έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο κατανόησης του σώματος, σαν να ήταν η μαριονέτα με την οποία εργάζονται οι ίδιοι οι ερμηνευτές.

[…]

Ένα μέρος του κοινού έρχεται να δει τα έργα του Παπαϊωάννου με τη χαρά του να ατενίζει τα νεανικά σώματα των χορευτών του. Αλλά μακριά από το να είναι ένα νοσηρό θέαμα, το θέατρο γίνεται για λίγο ένα πραγματικό μάθημα ανατομίας. Στο The Great Tamer παραθέτει κυριολεκτικά τον ομώνυμο πίνακα του Ρέμπραντ και στο Primal Matter (2013) φαντάζεται ένα είδος μηχανικού εργαστηρίου για κλασικά γλυπτά, στο οποίο ένας από τους χορευτές του, με αναλογίες που μας κάνουν να σκεφτόμαστε τον άνθρωπο του Βιτρούβιου, ενσαρκώνει ένα ιδανικό που υπερβαίνει κατά πολύ το συγκεκριμένο, πέρα από τη σεξουαλική έλξη ή τη σκοπική απόλαυση.

Αυτό που κάνει σήμερα το έργο του Παπαϊωάννου πραγματικά πρωτότυπο είναι η δικαίωση μιας έννοιας της ομορφιάς πανομοιότυπης με εκείνη που αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες. Σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς που το μεγαλύτερο μέρος του θεάτρου, αν και σκοπεύει να δεσμευτεί σε κάποιο πολιτικό σκοπό, συνήθως μένει σε μια πορνογραφική φυλλάδα, τα χορευτικά του έργα λάμπουν με το φως των πρώτων καιρών. Έχουν λίγο σουρεαλισμό, είναι γεμάτα ποίηση, το χιούμορ τους είναι λευκό και ο ερωτισμός τους αθώος. Στη σκηνή αυτοί οι γυμνοί νέοι δεν είναι ένα απλό αντικείμενο ηδονής, αλλά η έκφραση μιας επιθυμίας για ομορφιά. Και η ομορφιά, όπως έλεγε ο Πλάτωνας, είναι η εικόνα του καλού και της αλήθειας».

ertnews.gr