Κατάρ -Τουρκία

Toυ  Σίμου Ανδρονίδη

Με ένα ενδιαφέρον άρθρο του που εν προκειμένω δημοσιεύεται στην εφημερίδα ‘Η Καθημερινή,’ ο ανταποκριτής της στην Κωνσταντινούπολη, Μανώλης Κωστίδης, αναφέρεται στην υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Κατάρ, για την από κοινού εκπαίδευση Τούρκων και Καταριανών πιλότων στα πολεμικά αεροσκάφη Mirage 2000-5 και Rafale. Σε πολεμικά αεροσκάφη δηλαδή, Γαλλικής τεχνολογίας που διαθέτει το Κατάρ.

Σταχυολογούμε ενδεικτικά από το άρθρο: «Όπως τονίζουν, θα υπάρχει η δυνατότητα συνεκπαίδευσης για την αναχαίτιση των Mirage 2000-5 που βρίσκονται στο οπλοστάσιο της Ελλάδας. Η συνεργασία φτάνει σε εντυπωσιακά επίπεδα, καθώς στο κείμενο υπάρχει αναφορά πως σε περίπτωση ανάγκης, δηλαδή κάποιας στρατιωτικής επιχείρησης και κατόπιν αιτήματος της Άγκυρας, τα αεροσκάφη του Κατάρ θα μπορούν να μεταφέρουν τουρκικά πυρομαχικά, προσωπικό και ανθρωπιστική βοήθεια εντός και εκτός της Τουρκίας». [1]

Η συμφωνία, με χαρακτηριστικά αμυντικής συμμαχίας,  που είναι συμφωνία που άπτεται της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, θεωρούμε πως αντανακλά το ενισχυμένο επίπεδο διμερούς συνεργασίας και σε ένα δεύτερο επίπεδο, την συμμαχία Τουρκίας και Κατάρ που έχει προσλάβει ένα συγκεκριμένο Μεσανατολικό-περιφερειακό αποτύπωμα, τείνοντας μάλιστα προς την εμβάθυνση της, όπως δείχνει η συγκεκριμένη εξέλιξη. Σε αυτό το πλαίσιο, θα αναφέρουμε πως στο συμμαχικό χάρτη της Μέσης Ανατολής, η συμμαχία μεταξύ της Τουρκίας και του Κατάρ, καταλαμβάνει μία ιδιαίτερη θέση έχοντας σταθεροποιηθεί και ανοίγοντας νέα πεδία συνεργασίας.

Η συμμαχία ενισχύεται πάνω στη βάση, αφενός μεν της κρίσης που προέκυψε στον Αραβικό κόλπο και στις τάξεις του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, όταν χώρες-μέλη όπως η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα απομόνωσαν το Κατάρ διπλωματικά, οικονομικά και κλείνοντας τα σύνορα τους, κατηγορώντας το για προνομιακές σχέσεις με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, που θεωρείται, παράγοντας αποσταθεροποίησης τόσο της περιοχής όσο και του Συμβουλίου.

Ήταν τότε που η Τουρκία, αξιολογώντας τα δεδομένα, έτεινε χείρα φιλίας προς το Κατάρ, συμβάλλοντας στην άμβλυνση της απομόνωσης του και της άσκησης πίεσης προς αυτό και  διατηρώντας ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας, με αποτέλεσμα η ήδη διαμορφούμενη συμμαχία του να δοκιμασθεί και να ενισχυθεί σε συνθήκες κρίσης για το Κατάρ, λειτουργώντας σταδιακά ως συμμαχικός άξονας που αν κάτι τη διαφοροποιούσε, ιδίως εκείνη την εποχή (2017), ήταν μία διαφορετική προσέγγιση που υιοθετούσαν οι δύο χώρες ως προς το Ιράν, χωρίς βέβαια να φθάσουμε έως του σημείου διαμόρφωσης ενός τριγωνικού άξονα μεταξύ Ιράν, Τουρκίας και Κατάρ.

Και, αφετέρου δε, αν πάμε λίγο πιο πίσω χρονικό, στις απαρχές της δεκαετίας του 2010, εν καιρώ δηλαδή των παράλληλων εξεγέρσεων της Αραβικής ‘άνοιξης,’ θα τονίσουμε πως η συμμαχία συγκροτείται πάνω στον άξονα της ανεκτικότητας που επέδειξε το Κατάρ απέναντι στις περιφερειακές κινήσεις της Τουρκίας, στη στρατηγική επέκτασης που επέλεξε με σημείο αναφοράς και την Μέση Ανατολή και τον Κόλπο, στο λόγο που άρθρωσε αυτο-προβαλλόμενη ως ‘προστάτρια’ των μουσουλμανικών πληθυσμών και ως μουσουλμανική χώρα-πρότυπο κοινωνικής-πολιτικής σταθερότητας και δημοκρατίας. Βέβαια, λίγα χρόνια αργότερα, με αφορμή το κύμα διαμαρτυρίας το οποίο και ενέσκηψε στην Τουρκία, με επίκεντρο την πόλη της Κωνσταντινούπολης, η ιστορία και η μη γραμμικότητα της, έκλεισαν ειρωνικά το μάτι στην Τουρκική κυβέρνηση.[2]

Η λεγόμενη Καταριανή ανεκτικότητα σήμαινε πως, εν αντιθέσει με άλλες χώρες της περιοχές, χώρες όπως η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία που διαδραματίζουν ιδιαίτερο γεω-πολιτικό και διπλωματικό ρόλο στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, το Κατάρ[3] δεν αντιμετώπισε την Τουρκική επίθεση φιλίας ή ορθότερα γοητείας, ως ‘απειλή’ για την περιφερειακή σταθερότητα και για την παρουσία της ίδιας, παρά διέκρινε ό,τι ένα εγχείρημα σύγκλισης της με την Τουρκία θα μπορούσε να την ωφελήσει.

Κάτι που διεφάνη στην περίπτωση της κρίσης του 2017, με την ξαφνική όξυνση των σχέσεων τους με χώρες-μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, εκεί όπου το Κατάρ αντέδρασε ψύχραιμα και όχι αποσπασματικά, ενεργοποιώντας το δίκτυο συμμαχιών της και τους διαύλους επικοινωνίας με την Τουρκία και όχι μόνο.

Η ενίσχυση των δεσμών με ευρωπαϊκές χώρες, και μέσω της οικονομικής διπλωματίας, επίσης συνέδραμε στο να μην αποκτήσει ο αποκλεισμός του Κατάρ ισχυρό αντίκτυπο για το ίδιο, από την στιγμή ιδίως όπου ευρωπαϊκές χώρες δεν εξεδήλωσαν την πρόθεση τους είτε να συμμετάσχουν στον αποκλεισμό είτε, πολύ περισσότερο, να σφίξουν τα δεσμά γύρω από το Κατάρ.

Η συνεκπαίδευση Τούρκων και Καταριανών πιλότων τώρα, βρίσκει ωφελημένη και την Τουρκία και την πολεμική αεροπορία της, που και θα αποκτήσει τεχνογνωσία ως προς την χρήση Γαλλικών αεροσκαφών που η ίδια δεν διαθέτει, αλλά και βρίσκει άμεσα ένα πρώτο σημείο αναφοράς, μετά τις ανακατατάξεις που έχουν επέλθει και την ακύρωση της συμφωνίας συμπαραγωγής F-35, με τις Ηνωμένες Πολιτείες, με πρωτοβουλία της τελευταίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα επισημάνουμε πως, η συμφωνία των δύο χωρών, δεν ακολουθεί τις αντίστοιχες κινήσεις ισχυροποίησης των δεσμών της Ελλάδας με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπως αφήνει να εννοηθεί ο Μανώλης Κωστίδης, όντας ουσιαστικά μία απάντηση σε αυτές τις συμπράξεις.[4]

Αυτή η προσέγγιση είναι απλοϊκή, διότι η συνεργασία ή αλλιώς, η συμμαχία Κατάρ-Τουρκίας προϋπάρχει των αντίστοιχων ελληνικών διπλωματικών-περιφερειακών ενεργειών, όπου μάλιστα, είναι αυτές που ενδύονται τον μανδύα της αναζήτησης συμμαχικών αντίβαρων στην περιοχή, ετεροχρονισμένα, και αφού είχε προηγηθεί η συγκρότηση της συμμαχίας Κατάρ-Τουρκίας.

Οι ελληνικές ενέργειες είναι αυτές που ακολουθούν τις αντίστοιχες Τουρκικές. Με αφορμή αυτή την αναφορά, θα ήταν χρήσιμο και για την ανάλυση της ασκούμενης Τουρκικής στρατηγικής, οι συμμετέχοντες στην εν Ελλάδι δημόσια σφαίρα, να μην βλέπουν εντόνως Τουρκικές ‘απειλές’ και ‘προκλήσεις,’ Τουρκικές ‘υπονομευτικές’ ενέργειες, εκεί όπου, η Τουρκία δεν χαράζει την πολιτική της με βάση το τι πράττει η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή. Με βάση το ποιες είναι οι συμμαχίες της.

Η Τουρκική παρουσία στη Μέση Ανατολή χτίζεται μεθοδικά εδώ και πάνω από μία δεκαετία.   Οπότε, χρειαζόμαστε περισσότερη εμβάθυνση και λιγότερες απλοϊκότητες και συναισθηματισμούς.

[1] Βλέπε σχετικά, Κωστίδης Μανώλης, ‘Στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας – Κατάρ,’ Εφημερίδα ‘Η Καθημερινή,’ 02/07/2021, https://www.kathimerini.gr/world/561417826/stratiotiki-synergasia-toyrkias-katar/

[2] Οι διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί της Κωνσταντινούπολης, που ενέγραψαν μία κινηματική χροιά, και κύρια  οι κρατικές δράσεις που ακολούθησαν επί του πεδίου, έθεσαν τις βάσεις για την διαδικασία αυταρχικοποίησης του συστήματος διακυβέρνησης στην Τουρκία, διαδικασία που ενισχύθηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Η θεώρηση περί ‘εσωτερικού εχθρού’ βρήκε πεδίο εφαρμογής σε εκείνες τις κινητοποιήσεις.

[3] Οι δύο χώρες συνέκλιναν (θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για την οικονομική συνεργασία) και επί του Συριακού ζητήματος, τασσόμενες ενάντια στο Μπααθικό καθεστώς και θέτοντας επί τάπητος, στα πρώτα χρόνια της ένοπλης σύγκρουσης, την ανατροπή του, κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε. Μάλιστα το Κατάρ, έσπευσε να απομακρυνθεί από τις ενδο-Συριακές και μη διεργασίες, μη διαβλέποντας προϋποθέσεις περαιτέρω διείσδυσης.

[4] Βλέπε σχετικά, Κωστίδης Μανώλης, ‘Στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας – Κατάρ…ό.π.,

Σίμος  Ανδρονίδης