Ο Ν. Αντωνακάκης ζητά παρέμβαση Μητσοτάκη για Μπετενάκι και Λιμενικό Περίπτερο

Την παρέμβαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ζητά ο πρώην αντιπροέδρος του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου Νίκος Αντωνακάκης, προκειμένου να δοθούν διεξοδικές λύσεις στην εγκατάλειψη του Λιμενικού Περίπτερου που παραμένει κλειστό εδώ και χρόνια, και παράλληλα να δοθεί ένα τέλος στην απαράδεκτη εικόνα που επικρατεί στο Μπεντενάκι, όπου έχουν εντοπιστεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, που δυστυχώς έχουν αφεθεί στην τύχη τους…

Όλα αυτά στο παραλιακό μέτωπο της πόλης που αποτελεί και τη «βιτρίνα» της, τονίζει ο κ. Αντωνακάκης  στην επιστολή του προς τον Πρωθυπουργό το πλήρες κείμενο της οποίας έχει ώς εξής:

Αξιότιμε κ. Πρωθυπουργέ,

Θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς ευχές για πλήρη επιτυχία στο έργο σας, επιτυχία που θα καθορίσει εν πολλοίς και το μέλλον της χώρας μας.

Σκόπός της επιστολής μου είναι να σας καταστήσω κοινωνό δυο σημαντικών ζητημάτων για την πόλη του Ηρακλείου που άπτονται αρχαιολογικού, πολιτιστικού, τουριστικού και οικονομικού ενδιαφέροντος.

Όπως ήδη γνωρίζετε δύο σημαντικά για την πόλη του Ηρακλείου μνημεία που βρίσκονται στη περιοχή αρμοδιότητας του Οργανισμού Λιμένα Ηρακλείου έχουν εγκαταλειφτεί στην τύχη τους τα τελευταία τουλάχιστον οκτώ χρόνια με αποτέλεσμα να υποβαθμίζονται και να καταρρέουν από μέρα σε μέρα.

Αναφέρομαι συγκεκριμένα στο Λιμενικό Περίπτερο Μπεντενακίου και στην ανασκαφείσα από τον ΟΛΗ περιοχή μεταξύ του Λιμενικού Περιπτέρου και των στεγάστρων των καταστημάτων στην ίδια περιοχή.

Ενώ λοιπόν για τα παραπάνω μνημεία ο Οργανισμός Λιμένα Ηρακλείου είχε δείξει ως όφειλε σημαντικό ενδιαφέρον αρχικά, τα τελευταία οκτώ χρόνια παρα τα όσα κατα καιρούς εχουν γραφτεί και λεχθεί στην ουσία κανένας δεν έχει ενδιαφερθεί για την τύχη τους.

Α. Όσον αφορά στο Λιμενικό Περίπτερο Μπεντενακίου

Όπως είναι γνωστό στους παλιούς Ηρακλειώτες το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε το έτος 1951 με μελέτες του σημαντικού αρχιτέκτονα της εποχής Ιωάννη Τζομπανάκη πατέρα της αείμνηστης αρχαιολόγου-αρχιτέκτονος Χρυσούλας Τζομπανάκη.

Σκοπός της κατασκευής του Λιμενικού Περιπτέρου από την τότε Λιμενική Επιτροπή Ηρακλείου ήταν η αναβάθμιση της περιοχής και η λειτουργία της ως πόλος έλξης για τους κατοίκους της πόλης.

Το έτος 1958 αποφασίστηκε η επέκταση του Λιμενικού Περιπτέρου επειδή το αρχικό κτίριο κρίθηκε ανεπαρκές για τις αυξημένες ανάγκες της εποχής, η οποία υλοποιήθηκε με μελέτη του ίδιου αρχιτέκτονα.

Ο αρχικός σκοπός υλοποιήθηκε πλήρως και οι παλιοί Ηρακλειώτες θυμούνται την αίγλη που είχε αποκτήσει ως Glas House, όπως έγινε γνωστό, ικανοποιώντας τις ανάγκες της εποχής για ποιοτική διασκέδαση και ψυχαγωγία.

Το Λιμενικό Περίπτερο μισθωνόταν επί σειρά ετών από το τότε Λιμενικό Ταμείο, μετέπειτα Οργανισμό Λιμένα Ηρακλείου, αποφέροντας εκτός των άλλων και σημαντικά έσοδα στον προϋπολογισμό του.

Με την με αρ. ΥΠΠΟ/ΔΝΣ/ΑΚ/53374/1594(5) απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1058/Β/04-08-2006 που εκδόθηκε μετά από συντονισμένες ενέργειες της τότε Διοίκησης του ΟΛΗ παρά τις έντονες αντιδράσεις του Δήμου Ηρακλείου το κτίριο του Λιμενικού Περιπτέρου λόγω της σπουδαιότητας του και επειδή η αρχική κατασκευή του ενσωματώνει ενδιαφέροντα στοιχεία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και επειδή έχει συνδεθεί με την κοινωνική ζωή της πόλης ανακηρύχτηκε ως νεότερο μνημείο.

Η παραπάνω απόφαση λήφθηκε με τους εξής όρους:

1. Να αφαιρεθούν οι μεταγενέστερες προσθήκες που δεν εναρμονίζονται με τις αρχικές κατασκευές της δεκαετίας του 1950.
2. Η νέα μελέτη, με την απαραίτητη φωτογραφική, σχεδιαστική και ιστορική τεκμηρίωση να υποβληθεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων προς έγκριση.
3. Η μελέτη αυτή να απαντά στο στατικό ζήτημα, και
4. Να αφαιρεθούν οι υπάρχοντες στύλοι ηλεκτροφωτισμού και να υπογειοποιηθεί το δίκτυο ηλεκτροδότησης.

Η τότε διοίκηση του ΟΛΗ ΑΕ ενεργώντας σύμφωνα με την παραπάνω υπουργική απόφαση συνέταξε σχετική προκήρυξη για την ανάθεση της απαραίτητων μελετών.

Κατά τη δημοσίευση της προκήρυξης εκδηλώθηκε έντονο ενδιαφέρον από σημαντικά γραφεία μελετών και η αρμόδια επιτροπή που είχε συσταθεί κατέληξε στην καταλληλότερη προσφορά για την ανάθεση των μελετών.

Οι επόμενες διοικήσεις του ΟΛΗ τόσο αυτή που ορίσθηκε μετά τις εκλογές του έτους 2009 αλλά και οι επόμενες δεν προχώρησαν στην έγκριση του αποτελέσματος του δημοσίου διαγωνισμού και την υπογραφή της σχετικής σύμβασης με τους μελετητές αλλά ούτε συνέταξαν άλλη σχετική προκήρυξη για την ανάθεση των απαραίτητων μελετών.

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να μην έχει γίνει καμιά ενέργεια και το κτίριο και η ευρύτερη περιοχή του, να βρίσκονται εκτός λειτουργίας, εγκαταλελειμμένα στην τύχη τους.

Από μια επίσκεψη στην περιοχή μπορούν να διαπιστώσουν οι πολίτες του Ηρακλείου την κατάσταση που επικρατεί σήμερα.

Το κτίριο βρίσκεται εγκαταλελειμμένο χωρίς καμιά συντήρηση για πολλά χρόνια. Όλα τα τζάμια έχουν σπάσει με αποτέλεσμα αυτό να είναι προσβάσιμο σε κάθε είδους τρωκτικά δημιουργώντας σοβαρό κίνδυνο για την δημόσια υγεία. Το έντονα διαβρωτικό θαλάσσιο περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται διαβρώνει καθημερινά τα δομικά υλικά του, με κίνδυνο, πολύ σύντομα εάν δεν έχει γίνει ήδη, η κατάσταση του να γίνει μη αναστρέψιμη.

Δεν θα ήταν υπερβολή να επισημανθεί οτι το εν λόγω κτίριο κινδυνεύει να αποτελέσει την επανάληψη των όσων ζήσαμε πρόσφατα στο Λιμάνι του Πειραιά οταν και κατέρρευσε ο ταινιόδρομος που βρίσκεται στην Πύλη Ε1 του λιμένος , έπειτα απο την ισχυρή σεισμικη δόνηση. Και το συγκεκριμένο κτιριακό συγκρότημα ήταν χαρακτηρισμένο ως νεότερο μνημείο λόγω της αρχιτεκτονικής του σημασίας αλλά είχε αφεθεί στη τύχη του με τα γνωστά αποτελέσματα.

Πέραν από τα παραπάνω ο κίνδυνος αποχαρακτηρισμού του Λιμενικού Περιπτέρου ως νεώτερο μνημείο είναι ορατός, αφού καμία από τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από την παραπάνω απόφαση του ΥΠΠΟ δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα.

Για την αποτροπή των παραπάνω κινδύνων, επιβάλλεται χωρίς καμία χρονοτριβή έστω και τώρα την τελευταία στιγμή, να υλοποιηθούν όσα αδικαιολόγητα δεν εγιναν τόσα χρόνια, προχωρώντας ο αρμόδιος φορέας στην ανάθεση των απαραίτητων μελετών είτε στην επιλεγείσα από την προηγούμενη διοίκηση ομάδα μελετητών ή στην επιλογή άλλης ομάδας.

Το κόστος των μελετών, μετά την τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας και την κατάργηση του ισχύοντος τότε πλαφόν (20%) στις εκπτώσεις των αμοιβών, ενδέχεται να είναι σήμερα σημαντικά χαμηλότερο.

Β. Όπως επίσης είναι γνωστό, το Μάρτιο του 2008 στα πλαίσια της εκτέλεσης των εργασιών διαμόρφωσης στην περιοχή Μπεντενακίου κατά τη διάρκεια αποξήλωσης του αρχικού δαπέδου από σκυρόδεμα, εμφανίστηκαν σπηλαιώσεις μεγάλου βάθους κάτω από το παλαιό δάπεδο.

Η τότε διοίκηση του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου σε συνεννόηση με τις αρμόδιες Αρχαιολογικές Υπηρεσίες ανέλαβε την πρωτοβουλία και την δαπάνη κατ αρχήν για διασκοπική διερεύνηση του υπεδάφους και στην συνέχεια για τη διενέργεια ανασκαφικών εργασιών.

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες, σημαντικές για την τοπογραφία της πόλης του Ηρακλείου και συγκεκριμένα:

– Ένα κτηριακό σύμπλεγμα με διττό χαρακτήρα, αμυντικό και λατρευτικό τμήμα πύργου, με μεγάλους ισόδομους λίθους, καθώς και τμήματα διαφόρων εγκαταστάσεων, όπως θολοσκεπής χώρος-στοά, φρέατα, δεξαμενές, βοτσαλωτά και πλακόστρωτα δάπεδα.

– Στην παραπάνω οχύρωση προσκολλήθηκε σε μεταγενέστερη φάση κόγχη ιερού και μετατράπηκε σε ναό. Ο ναός φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο που σώζεται αποσπασματικά και χρονολογείται στα τέλη του 13ου-αρχές του 14ου αιώνα. Σώζεται ολόκληρη η κόγχη του ιερού, με ίχνη από την παράσταση των συλλειτουργούντων ιεραρχών, το δάπεδο και το αποτύπωμα της Αγίας Τράπεζας. Στο νότιο τοίχο του ναού σώζεται η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας με ποινές των Κολασμένων στη θέση αυτή.

– Τοιχογραφίες, με φυτικά και διακοσμητικά μοτίβα και την παράσταση της Βαϊοφόρου στο δυτικό τοίχο.

– Τάφοι σε όλη την έκταση του δαπέδου, καθώς και δύο επιμελημένα αρκοσόλια στον τοίχο της βόρειας κεραίας της ενετικής περιόδου. Οι τάφοι συνεχίζονται και εκτός του δυτικού ορίου του συγκροτήματος.

Ο ναός ήταν άγνωστος. Σε χάρτη του Domenico Rossi da Este του έτους 1567 μνημονεύεται ανατολικά του Αγίου Πέτρου και προς το παράκτιο τείχος η Santa Catarina ruinata, ενώ σε χάρτη του ίδιου του 1570 δεν σημειώνεται πλέον τίποτα.

Μετά την αποκάλυψη των παραπάνω σημαντικών ευρημάτων εντός της χερσαίας Ζώνης Λιμένος, δηλαδή στην περιοχή αρμοδιότητας του ΟΛΗ, η τότε διοίκηση του ΟΛΗ άρχισε αμέσως τις συνεννοήσεις, τόσο με τις τοπικές όσον και με τις κεντρικές Υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού για την ολοκλήρωση των ανασκαφών και την ανάδειξη – προστασία και αξιοποίηση των ευρημάτων, με τρόπο ώστε να γίνουν επισκέψιμα προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και της οικονομίας της περιοχής.

Στα πλαίσια των παραπάνω συνεννοήσεων και επαφών προκλήθηκε επίσκεψη στην περιοχή των ανασκαφών των τότε υπουργών Πολιτισμού και Εμπορικής Ναυτιλίας .

Κατά τη σύσκεψη που ακολούθησε δόθηκαν οδηγίες από τους αρμοδίους υπουργούς για την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών και την ανάθεση σύνταξη ειδικών μελετών για την κατασκευή κατάλληλου διαφανούς στεγάστρου για την προστασία των ευρημάτων από τις καιρικές συνθήκες ενώ παράλληλα θα μπορούσαν να είναι ορατά και επισκέψιμα από τους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης, ιδιαίτερα απο τους καθολικούς τουρίστες αφου τα ευρήματα αφορούν και στην καθολική εκκλησία

Σαν πρώτη ενέργεια αποφασίσθηκε και υλοποιήθηκε από την τότε διοίκηση του Οργανισμού Λιμένα Ηρακλείου  η κατασκευή ειδικών panels για την προσωρινή προστασία των τοιχογραφιών μέχρι την πλήρη κάλυψή τους.

Έκτοτε, μετά την αλλαγή της τοτε Διοίκησης στον ΟΛΗ, καμία ουσιαστική ενέργεια στην κατεύθυνση προστασίας και ανάδειξης των ευρημάτων δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Αποτέλεσμα, τάφοι, βοτσαλωτά δάπεδα, τοιχογραφίες κλπ να βρίσκονται εγκαταλελειμμένα, περιφραγμένα και προφανώς μη επισκέψιμα από τους πολίτες και τους επισκέπτες της πόλης.Ενώ η σημερινή εικόνα θυμίζει περισσότερο μια εν δυνάμει χωματερή λόγω της ρίψης απορριμμάτων απο περαστικούς και όλα αυτά στο παραλιακό μέτωπο της πόλης που αποτελεί και τη ¨βιτρίνα¨ της.

Ειδικά δε οι ευαίσθητες στον ήλιο και την βροχή τοιχογραφίες βρίσκονται τελείως εκτεθειμένες αφού και η αρχική προσωρινή προστασία με τα ειδικά panels έχει τελείως καταστραφεί.

Οι διοικήσεις του ΟΛΗ, στην αρμοδιότητα του οποίου βρίσκονται τα παραπάνω αξιόλογα ευρήματα, παρέλειψαν εδώ και οκτώ  περίπου χρόνια να προχωρήσουν ως όφειλαν στις σχετικές ενέργειες που είχαν ξεκινήσει για την προστασία και την ανάδειξη των μνημείων και την απόδοση της ευρύτερης περιοχής στην κοινωνία του Ηρακλείου στην οποία ούτως ή άλλως ανήκει.

Σημειώνεται ότι με την αποκατάσταση της επισκεψιμότητας στην περιοχή μετά την προστασία και αξιοποίηση των μνημείων τα εν γένει οφέλη που θα προκύψουν τόσο για την τοπική κοινωνία όσο και για τον ίδιο τον Οργανισμό Λιμένα Ηρακλείου  θα είναι σημαντικά.

Οι απαιτούμενες ενέργειες λοιπόν είναι κατεπείγουσες και πρέπει να έχουν άμεση προτεραιότητα για τις αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς.

Κάθε παραπέρα καθυστέρηση σε ανάληψη πρωτοβουλιών θα είναι καταστροφική και για τα δυο μνημεία

Ευελπιστώ οτι με την παρέμβαση σας προς τα συναρμόδια υπουργεία και φορείς, που τα τελευταία χρόνια αδράνησαν, θα δοθούν άμεσες λύσεις για την αποκατάσταση των μνημείων  και την απόδοση τους στην κοινωνία του Ηρακλείου.

Με ιδιαίτερη τιμή και εκτίμηση,

Νίκος Αντωνακάκης, πρώην αντιπρόεδρος του Οργανισμού Λιμένα Ηρακλείου