Η Σοφία Κολοτούρου δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Πολυσχιδής και ταλαντούχα με ασυγκράτητο ενθουσιασμό και πάθος σε ό,τι καταπιάνεται έγινε γνωστή μέσα από τους στίχους της και την ακτιβιστική της δραστηριότητα. Η Σοφία είναι ποιήτρια, συγγραφέας, γιατρός έχοντας σπουδάσει στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και πολύ πρόσφατα τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας για την ποιητική συλλογή της «Η τρίτη γενιά» από τις εκδόσεις «Τυπωθήτω».

Παράλληλα, όμως, η Σοφία έταξε τον εαυτό της σε έναν πραγματικό αγώνα, σε μια διεκδίκηση δικαιωμάτων για άτομα όπως κι εκείνη, δηλαδή τους μεταγλωσσικούς κωφούς. Η Σοφία Κολοτούρου έχασε την ακοή της σε πολύ μικρή ηλικία, γεγονός που σημαίνει ωστόσο πως μέχρι να επέλθει η κώφωση είχε μάθει να μιλά, να διαβάζει και να γράφει. Χάρη στην ακτιβιστική δραστηριότητα της Σοφίας, μέσα από την ομάδα που ίδρυσε στο Facebook, το «Κουφοχωριό», μέσα από τα βιβλία της, τα σχόλια της και τις αναρτήσεις της στο blog της, τις συνεντεύξεις της, τις ομιλίες και τις παρουσιάσεις της, οι ακούοντες έμαθαν ότι πέρα από τους εκ γενετής κωφούς που χρησιμοποιούν τη νοηματική, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι κωφοί ή και βαρήκοοι, οι μεταγλωσσικοί κωφοί σύμφωνα με την ιατρική ορολογία, οι οποίοι μιλούν, γράφουν και διαβάζουν την οποιαδήποτε γλώσσα έχουν διδαχθεί και δεν χρειάζονται τη νοηματική για να επικοινωνήσουν. Η Σοφία αγωνίζεται για τα δικαιώματα αυτών ακριβώς των κωφών, και όπως αναφέρεται στο βιογραφικό της σημείωμα από την προσωπική της ιστοσελίδα:

«Εχει αναπτύξει ακτιβιστική δραστηριότητα πάνω στα προβλήματα ακοής και ειδικότερα στην μεταγλωσσική κώφωση, από την οποία πάσχει και η ίδια. Έχει απωλέσει πλήρως την ακοή της, αλλά όχι και την ικανότητα της ομιλίας. Επικοινωνεί διαβάζοντας τα χείλη των συνομιλητών και απαντάει με προφορικό λόγο, ενώ δεν γνωρίζει τη νοηματική γλώσσα. Επισκέπτεται σχολεία και πανεπιστημιακά ιδρύματα και μιλάει με τους μαθητές και σπουδαστές πάνω στα θέματα που αφορούν τα προβλήματα ακοής και ειδικότερα τη μεταγλωσσική κώφωση. Τον Μάρτη του 2011 δημιούργησε στο facebook ομάδα συζητήσεων για τα προβλήματα ακοής με την επωνυμία ΚΟΥΦΟΧΩΡΙΟ, η οποία σήμερα αριθμεί πάνω από 1600 μέλη και έχει αναπτύξει πολλές δραστηριότητες για την υποστήριξη της μεταγλωσσικής κώφωσης.

Τον Μάρτη του 2015 αποτέλεσε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Σωματείου: ΄΄Ακουστήριξη – Κίνηση για την προσβασιμότητα κωφών και βαρηκόων με προφορικό λόγο΄΄, στο οποίο σωματείο κατέχει την θέση της προέδρου του ΔΣ».

Με αφορμή την πρόσφατη βράβευσή της στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, ήρθαμε σε επαφή μαζί της, μιλώντας για τον ακτιβισμό, την ποίηση και τη μουσική, με την οποία η Σοφία Κολοτούρου έχει ιδιαίτερη σχέση. Το ποίημα της «Μήνυμα στο μπουκάλι» περιλαμβάνεται στο CD του B.D.Foxmoor (Active Member) με τίτλο «Όταν οι μικρόνοοι hiphoραγούν» και είναι το ένα από τα δύο έργα της που έχει μελοποιηθεί.

https://www.youtube.com/watch?v=CA3DeBtWNF4

Ιδιαίτερη σχέση, όμως, έχει η Σοφία και με την Κρήτη, καθώς έζησε για μια δεκαετία στο Ηράκλειο, σπουδάζοντας στην Ιατρική Σχολή. Διαβάστε παρακάτω τη συνέντευξη που παραχώρησε στο cretapost.gr:

Ποιο ρόλο κατέχει η ποίηση στη ζωή σας; Από που αντλείτε την έμπνευση;

H ποίηση είναι ο ένας από τους δύο πόλους της ύπαρξής μου. Ο δεύτερος πόλος, για τον οποίο θα μιλήσουμε και στη συνέχεια, είναι ο αγώνας που κάνω (και με την ιατρική μου ιδιότητα) για να βοηθήσω τους κωφούς και βαρήκοους που είναι σαν κι εμένα, έχουν δηλαδή αναπτύξει ομιλία και επικοινωνούν προφορικά με τους άλλους και διαβάζοντας τα χείλη τους. Όσον αφορά την ποίηση, τα πάντα γύρω μου με εμπνέουν για να γράψω. Από τις πιο προσωπικές ιστορίες που όλοι βιώνουμε (τον έρωτα, τον γάμο, τη φιλία) έως τους κοινωνικούς αγώνες, όπως αυτόν που σας περιέγραψα παραπάνω για τους κωφούς. Προσπαθώ να είμαι πάντα στο πλευρό των αδικημένων και καταπιεσμένων του κόσμου.

Ετοιμάζετε ήδη την επόμενη ποιητική συλλογή σας;

Έχω έτοιμα κάμποσα ποιήματα από το 2015 που εκδόθηκε αυτή η συλλογή (και παλαιότερα). Ωστόσο συνηθίζω να τα δημοσιεύω στην προσωπική μου σελίδα και στο facebook και να βλέπω έτσι την ανταπόκριση του κόσμου. Πιστεύω ότι τώρα που υπάρχει η ευκολία της δημοσίευσης στο ίντερνετ πρέπει να είμαστε επιλεκτικοί όσον αφορά την τελική έκδοση. Ακολουθώ τον «κανόνα» που κάποτε μου είπαν: όχι πάνω από 20-25 ποιήματα, όχι πάνω από 1-2 σελίδες το κάθε ποίημα. Ο κόσμος δεν έχει χρόνο, ούτε διάθεση να διαβάζει πολυσέλιδα ποιήματα και συλλογές. Αν κρατήσω το ενδιαφέρον του αναγνώστη για 5 λεπτά την ημέρα επί 25 μέρες θα είμαι ευτυχής. Κι εγώ υπολογίζω πολύ τον αναγνώστη και την απήχηση που τυχόν έχω στον κόσμο. Δεν γράφω μόνο για να εκφραστώ εγώ, αλλά και για να επικοινωνήσω με τους άλλους. Οπότε μια επόμενη συλλογή αργά ή γρήγορα θα τυπωθεί, είναι όμως θέμα χρόνου. Να αποφασίσω δηλαδή ότι έχει ωριμάσει ο καιρός για νέα έκδοση. Κάτι που συνεπάγεται και παρουσιάσεις, ποιητικές βραδιές, δηλαδή άνοιγμα στον κόσμο και επικοινωνία.

Σε μια εποχή που ποιητικά κυριαρχεί ο ελεύθερος στίχος εσείς επιλέγετε την απαιτητική ομοιοκαταληξία, που προϋποθέτει πέρα από ένα πλούσιο λεξιλόγιο μια σαφή αίσθηση μετρικής και ρυθμού. Επίσης, σε αναρτήσεις σας στα social media πολλές φορές έχετε αναφερθεί σε τραγούδια, στίχους και μουσική. Μπορούν τελικά οι κωφοί να «ακούσουν» μουσική; Ποιο είναι το αγαπημένο σας τραγούδι;

Αυτό που πιστεύω βαθιά μέσα μου είναι ότι το Σύμπαν είναι ρυθμός: όλα οργανώνονται με έναν ρυθμό, όπως και ο παλμός της καρδιάς μας. Θυμηθείτε τον στίχο του Σεφέρη: «ο κόσμος ήταν εύκολος, ένας απλός παλμός». Εγώ είχα την ατυχία να χάσω την ακοή μου πολύ μικρή (4 ετών είχα ήδη πολύ σοβαρό πρόβλημα), πρόλαβα όμως πριν τα 4 να ακούσω ήχους, μουσικές, να μάθω να μιλάω. Ηχοι και μουσικές ξεχασμένες πια, καθώς η μνήμη δεν βοηθάει σε τέτοιες ηλικίες, αλλά που επίμονα αναζητώ. Σας θυμίζω και τον Καββαδία. Γεννήθηκε στην Ματζουρία, ήρθε μικρός στην Ελλάδα. Ωστόσο σε όλη του τη ζωή γύρευε να επιστρέψει στις θάλασσες της Απω Ανατολής. Ετσι κι εγώ, όλη μου τη ζωή πασχίζω να ξαναβρώ όσο μπορώ ακούσματα και μουσικές. Φυσικά δεν τα καταφέρνω να αισθανθώ τη μελωδία: μόνο το ρυθμό και την ένταση των τραγουδιών κατανοώ. Κι όμως, έχω την έντονη ανάγκη μέσα μου να διαβάζω όλους τους στίχους και να τραγουδώ. Μπορεί να τραγουδώ εντελώς παράφωνα για τα δικά σας αυτιά, όμως για μένα είναι μεγάλη ανάγκη και το χρειάζομαι. Παλαιότερα, πριν το you tube, έβαζα δική μου μουσική και τραγουδούσα τους στίχους που διάβαζα (τους οποίους επίσης μάθαινα απέξω και απήγγειλα συχνά). Τώρα βρίσκω βιντεάκια που φαίνονται όσο γίνεται καλύτερα τα χείλη του τραγουδιστή/της τραγουδίστριας και τα υποτιτλίζω. Μετά τα βάζω να παίζουν και τραγουδώ κι εγώ στο ρυθμό του τραγουδιού.

Φυσικά τα τραγούδια τα κρίνω από τους στίχους, δεν μπορώ να κρίνω τη μουσική τους. Εχω λοιπόν πάρα πολλές συλλογές με στίχους στη βιβλιοθήκη μου (ή τυπωμένα από το ίντερνετ). Αγαπώ πολλούς στιχουργούς, αλλά κυρίως φυσικά τον Νίκο Γκάτσο, τον Αλκη Αλκαίο και τον Μάνο Ελευθερίου. Κυρίως τα δικά τους τραγούδια τραγουδώ. Αν όμως έπρεπε να διαλέξω ένα και μόνο τραγούδι, θα διάλεγα τον Κεμάλ του Γκάτσου, γιατί είναι μια ολοκληρωμένη ιστορία με διαχρονικό νόημα.

Ελπίζω μια μέρα να μελοποιήσουν και όλα τα δικά μου ποιήματα (ήδη έχουν μελοποιηθεί δύο). Πρόκειται για την επικοινωνία με το κοινό, που σας έλεγα και παραπάνω. Ο λόγος του Καββαδία αγαπήθηκε γιατί έγινε τραγούδι. Το ίδιο θα ήθελα να συμβεί και με τα δικά μου, κι ας μην τα ακούσω εγώ. 

Όσον αφορά στην ακτιβιστική σας δραστηριότητα, σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι στόχοι που έχετε θέσει; Εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι η κώφωση είναι μια μορφή αναπηρίας που κάποια στιγμή στο μέλλον θα πάψει να υπάρχει;

Είμαι πρόεδρος του σωματείου «Ακουστήριξη-κίνηση για την προσβασιμότητα κωφών και βαρηκόων με προφορικό λόγο» εδώ και 2 χρόνια. Οι στόχοι μας είναι κυρίως η προσβασιμότητα μέσω υποτίτλων και γραπτής πληροφορίας γενικότερα, όπως και η εφαρμογή του συστήματος μετατροπής ομιλίας σε κείμενο  (speech-to-text). Να διευκρινίσω εδώ πως τα μέλη του σωματείου μας μιλάμε προφορικά και δεν γνωρίζουμε τη νοηματική. Έτσι πχ οι ειδήσεις στη νοηματική δεν είναι προσβάσιμες για εμάς και χρειαζόμαστε υποτίτλους για να τις κατανοήσουμε. Έχουμε κάνει παρεμβάσεις στη βουλή, τα κανάλια και το ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο και ευελπιστούμε σύντομα να μπουν υπότιτλοι, όπως και να εφαρμοστεί το σύστημα καταγραφής ομιλίας και στην χώρα μας (ήδη εφαρμόζεται πιλοτικά και στα ελληνικά σε συνεδριάσεις του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου σχετικές με την αναπηρία).

Τώρα για την κώφωση, πιστεύω ότι ήδη έχει πάψει να υπάρχει ως αναπηρία με την μορφή που τη γνωρίζαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια (δηλαδή με το στερεότυπο του κωφάλαλου που δεν μπορεί να μιλήσει και κάνει νοήματα για να επικοινωνήσει και δεν γνωρίζει γράμματα). Σήμερα οι περισσότεροι κωφοί και βαρήκοοι, ακόμα και οι εκ γενετής, έχουν τη δυνατότητα να μάθουν να μιλούν, να γράφουν και να διαβάζουν. Οι εκ γενετής κωφοί εδώ και 20 χρόνια στην Ελλάδα μπορούν να κάνουν επέμβαση και να βάλουν ένα εμφύτευμα στον κοχλία του αυτιού τους (κοχλιακό εμφύτευμα). Με αυτό, ειδικά τα παιδιά που το βάζουν πολύ νωρίς, σε ηλικία 1-2 ετών, μπορούν να ακούσουν πάρα πολλά πράγματα. Μαθαίνουν να μιλάνε και στο τηλέφωνο ακόμα και ζουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή. Επομένως, με τη βελτίωση των εμφυτευμάτων, την εξέλιξη της ιατρικής (ήδη υπάρχουν νέες θεραπείες με βλαστοκύτταρα , που ήδη εφαρμόζονται πιλοτικά) και της τεχνολογίας, η κώφωση ως αναπηρία θα μπει στο «μουσείο της ιστορίας της ιατρικής» μαζί με άλλες ξεχασμένες παθήσεις πολύ σύντομα.

https://www.youtube.com/watch?v=wabCDorrx-c

Ποια η σχέση σας με την Κρήτη; Ποιο μέρος του Ηρακλείου επισκέπτεστε κάθε φορά που έρχεστε στην πόλη;

Στην Κρήτη βρέθηκα για πρώτη φορά το 1990, πριν ακόμα κλείσω τα 18, για να σπουδάσω στην Ιατρική σχολή στο Ηράκλειο. Τελικά έμεινα 10 ολόκληρα χρόνια, τα χρόνια της νιότης μου, στα οποία σπούδασα, πήρα πτυχίο και εργάστηκα στο ΠΑΓΝΗ (παθολογοανατομικό και κυτταρολογικό τμήμα). Σήμερα, επίσης, από επιλογή, ζει στο Ηράκλειο ο αδερφός μου. Οπότε έχω λόγους να επισκέπτομαι την πόλη τουλάχιστον κάθε χρόνο. Και για να δω τον αδερφό μου, αλλά και για να δω παλιούς φίλους. Ακόμα και για να παρουσιάσω κάποιο βιβλίο. Μάλιστα, το βραβευμένο βιβλίο δεν έχει τύχει να παρουσιαστεί στο Ηράκλειο, οπότε πρέπει να οργανωθεί μια παρουσίαση.

Έζησα όλα αυτά τα χρόνια στην οδό Αγίου Τίτου, βλέποντας καθημερινά τον Άγιο Τίτο από το παράθυρο. Είναι φυσικό όταν επανέρχομαι να επισκέπτομαι τα λαβυρινθώδη δρομάκια του κέντρου, εντός των τειχών, όπως και το λιμάνι γύρω από τον Κούλε, μέρη στα οποία έχω περπατήσει χιλιάδες φορές. Βέβαια, όλα άλλαξαν μετά το 2000 που έφυγα, καθώς πεζοδρομήθηκαν τα πάντα. Κάθε φορά που έρχομαι βλέπω την πόλη λίγο αλλαγμένη. Μου αρέσει να διαβάζω βιβλία για το πώς ήταν το Ηράκλειο διαμορφωμένο ανά τους αιώνες – ως Μεγάλο Κάστρο –  και πως άλλαξε σταδιακά. Κάπου εκεί συναντιέμαι με τον 20χρονο εαυτό μου και βλέπω πως άλλαξα κι εγώ. Για να κλείσω ποιητικά τη συνομιλία μας, θα αφιερώσω στην στήλη ένα παλιό μου ποίημα, σχετικό με αυτή την ερώτηση:

ΔΙΑΦΥΓΗ

Αγαπώ το περπάτημα στο παλιό λιμάνι,

με τα βενετσιάνικα κτίσματα, ως το μόλο.

Η ανταύγεια στο νερό φωτοσκιάσεις κάνει

κι όλο μακριά να φύγω σκέφτομαι, όλο

να πάω σε μι’ άγνωστη χώρα, μισοξεχασμένη

από θεούς κι ανθρώπους, χώρα ενός ονείρου.

Να ψάξω μέσα μου για ό,τι κρυφό απομένει

και ν’ αφεθώ στην αγκαλιά του απείρου.

(1996)

Συνέντευξη στην Ελίνα Φαρσάρη