Πώς θα καταλαβεις αν εχεις “κριση μεσης ηλικιας”;
"Είναι κρίση της ψυχής"
Η μέση ηλικία είναι διαφορετική για κάθε λαό. Και η κρίση μπορεί τελικά, να είναι «κραυγή αγωνίας του αυθεντικού μας εαυτού» όπως λέει κλινική ψυχολόγος από το Columbia.
Ξέχασε ό,τι ήξερες για την κρίση μέση ηλικίας. Γνωστή και ως δεύτερη εφηβεία, αφού όσοι ζουν την εμπειρία, συμπεριφέρονται με την παρορμητικότητα των εφήβων.
Δηλαδή, κράτα το βασικό: πως σε μια ηλικία (συνήθως αυτή στην οποία έχουμε κάνει όσα ήθελε η κοινωνία από εμάς και έχουμε μείνει χωρίς ‘κουτάκια’), έχουμε την τάση να αναθεωρούμε τα πάντα. Και να ισοπεδώνουμε τα πάντα, πριν αρχίσουμε την ανοικοδόμηση.
Συνήθως με πολύ ακραίες συμπεριφορές, τουλάχιστον για τον άνθρωπο που ήμασταν πριν το κομβικό αυτό σημείο.
Εκτός βέβαια, και αν δεν σε ενδιέφεραν ποτέ τα ‘κουτάκια’.
Ή αν είχες μάθει από νωρίς να ‘ακούς’ τον εαυτό σου, να τον σέβεσαι και μαζί να σέβεσαι τα ‘θέλω’ σου, τα ‘δεν θέλω’ σου -και άρα αυτά των άλλων.
Σε κάθε περίπτωση, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες αυτό που αναφερόταν ως ‘κρίση μέση ηλικίας’ μπορεί να θεωρείται πλέον ως ‘ευκαιρία για προσωπική εξέλιξη’.
Ακόμα και αν όσοι είναι γύρω μας δεν χαίρονται απαραίτητα με αυτήν.
Η ΜΕΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Ένας από τους μεγαλύτερους μύθους που συνδέονται με τον κοινωνικό όρο της κρίση μέσης ηλικίας είναι η ηλικία που ‘εμφανίζεται’. Βλέπεις, είναι διαφορετική για κάθε έθνος.
Σύμφωνα με έκθεση του 2019, στην πρώτη Ιαπωνία είναι στα 48.4 έτη. Στον τελευταίο Νίγηρα είναι τα 15.2.
Στην Ελλάδα είναι τα 45.5 χρόνια. Συμπληρώνουμε την κορυφαία πεντάδα της παγκόσμιας λίστας, μετά την Ιταλία (47.3), την Πορτογαλία (46.2) και τη Γερμανία (45.7).
Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι λοιπόν, τοποθετούν τη μέση ηλικία «μεταξύ των 30 και των 70 ετών, με επίκεντρο από τα 40 έως τα 60» που είναι η λιγότερο μελετημένη περίοδος της ανθρώπινης ανάπτυξης.
Βλέπεις, οι ερευνητές επικεντρώνονται σε όσα μας συμβαίνουν όταν είμαστε παιδιά. Ή όταν είμαστε ηλικιωμένοι. Κι έτσι προκύπτουν μύθοι, που τώρα προσπαθούν να διαλύσουν μέσω σχετικών μελετών.
ΤΑ ΠΙΟ ΚΟΙΝΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ
Ιστορικά η κρίση μέσης ηλικίας είχε συνδεθεί με τους άνδρες και συνδυαζόταν με την επιδίωξη εξωσυζυγικής σχέσης, την επιλογή πολύ νεότερης συντρόφου, την αγορά ενός σπορ αυτοκινήτου και πολλών άλλων παρορμητικών/απερίσκεπτων αποφάσεων.
Όταν μπήκαν οι γυναίκες στην ‘εικόνα’, αναφερόταν πως κυρίως αναζητούν τρόπους να κρύψουν τα χρόνια τους.
Οι ερευνητές ωστόσο, έχουν αποδείξει πως αυτές οι στερεοτυπικές συμπεριφορές δεν αφορούν τους πάντες, με την αντίδραση όποιου βρίσκεται σε περίοδο αξιολόγησης της ζωής του, να είναι εξαιρετικά εξατομικευμένη.
Κατ’ αρχάς δεν παθαίνουν όλοι κρίση μέσης ηλικίας (εκτιμάται πως επηρεάζεται έως το 10% του πληθυσμού)
Επίσης, δεν υπάρχει σταθερό μοτίβο για όλους. Υπάρχουν ωστόσο, κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Θα τα δούμε στη συνέχεια.
Μεταξύ των μεγαλύτερων μύθων που σχετίζονται με την κρίση μέσης ηλικίας είναι και ότι όσοι φτάνουμε εκεί (στο μέσο της ζωής μας) τα κάνουμε όλα λάθος. Για την ακρίβεια, σαν να ήμασταν teenagers. Έχουμε δηλαδή, την ίδια παρόρμηση.
Όπως γράφει στο Conversation o καθηγητής ψυχολογίας στο University of Melbourne, Nick Haslam «έρευνες δείχνουν πως η -δεδομένη- αναταραχή που νιώθουμε, οδηγεί σε αλλαγές εκ των οποίων οι περισσότερες είναι θετικές.
Διαχρονική μελέτη που παρακολούθησε χιλιάδες Αμερικανούς από 41 έως 50 ετών, διαπίστωσε ότι έγιναν λιγότερο νευρωτικοί και αυτοσυνείδητοι με την ηλικία. Αυτές οι αλλαγές προσωπικότητας δεν είχαν σχέση με την εμπειρία των ενηλίκων από τις αντιξοότητες της ζωής: το σθένος, όχι η κρίση, ήταν ο κανόνας.
Μια άλλη έρευνα που ακολούθησε ένα δείγμα γυναικών ηλικίας 43 έως 52 έδειξε ότι τείνουν να γίνονται λιγότερο εξαρτημένες και αυτοκριτικές, και εξελίσσονται σε πιο σίγουρες, υπεύθυνες και αποφασιστικές, καθώς γερνούν. Αυτές οι αλλαγές δεν σχετίζονταν με την κατάσταση της εμμηνόπαυσης των γυναικών ή τις εμπειρίες «κενού φωλιάς» (που φεύγουν τα παιδιά από το σπίτι).
Και άλλες έρευνες λένε πως οι ψυχολογικές αλλαγές στη μέση ηλικία είναι θετικές.
ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΣΕ ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ EMΠΕΥΣΤΗΚΕ ΤΗΝ «ΚΡΙΣΗ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ»
Ο Elliott Jaques πήρε πτυχίο ιατρικής από το φημισμένο Johns Hopkins University, πριν το PhD στις κοινωνικές σχέσεις από το Harvard και της διάκρισης του ως ψυχαναλυτή της Βρετανικής Ψυχοαναλυτικής Κοινωνίας. Μετά υπηρέτησε τον Καναδά στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε εκ των ιδρυτών του Royal College of Psychiatrists στη Βρετανία και ερευνητής καθηγητής του George Washington University.
Κάπου στο 1957, όπως διάβαζε μια μελέτη του ενώπιον των υπολοίπων μελών της Βρετανικής Ψυχοαναλυτικής Κοινωνίας, ανέφερε -για πρώτη φορά στην ιστορία- τον όρο ‘κρίση μέσης ηλικίας’.
Υποστήριξε πως αφορά τους ανθρώπους που είναι στα μέσα της δεκαετίας των 30, οι οποίοι βιώνουν μια καταθλιπτική περίοδο που διαρκεί χρόνια.
Κατά το Atlantic ο Jaques εξήγησε πως αναγνώρισε το φαινόμενο, όπως μελετούσε τις ζωές μεγάλων καλλιτεχνών «όπου το φαινόμενο κορυφώνεται».
Στους καθημερινούς ανθρώπους τα συμπτώματα μπορούν να περιλαμβάνουν θρησκευτικές αφυπνίσεις, η ανηθικότητα, η ξαφνική αδυναμία να απολαύσουν τη ζωή τους, «η υποχόνδρια ανησυχία για την υγεία και την εμφάνιση» και «οι καταναγκαστικές προσπάθειες» να παραμείνουν νέοι.
«Αυτή η περίοδος ‘πυροδοτείται’ από τη συνειδητοποίηση ότι η ζωή τους βρίσκεται στα μισά και ότι ο θάνατος δεν είναι απλώς κάτι που συμβαίνει σε κάποιον άλλο, θα συμβεί και σε αυτούς».
Για δυο 10ετιες δεν έδωσαν πολλοί σημασία στα όσα είχε πει ο Jaques. Ώσπου ο ψυχολόγος του Yale, Daniel Levinson ανέφερε τον όρο στο βιβλίο του με τίτλο The Seasons of a Man’s Life και τον έκανε μέρος της ζωής μας.
ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΕΧΕΙΣ ΚΡΙΣΗ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Από το 1957 έως σήμερα το φαινόμενο έχει ερευνηθεί ποικιλοτρόπως, με τους επιστήμονες να καταρρίπτουν μύθους επί στερεοτύπων και να συμφωνούν επί βασικών χαρακτηριστικών.
Παρεμπιπτόντως, μελέτη έχει εκτιμήσει πως στους άνδρες το φαινόμενο ‘κρατά’ από 3 έως 10 χρόνια και στις γυναίκες από 2 έως 5 χρόνια.
Την ημέρα που ακούστηκε για πρώτη φορά ο όρος ‘κρίση μέσης ηλικίας’, ο εμπνευστής του είχε αναφέρει την περίπτωση ενός 36χρονου καταθλιπτικού, ο οποίος είχε πει στον θεραπευτή του πως «μέχρι τώρα, η ζωή φαινόταν μια ατελείωτη ανοδική κλίση, χωρίς τίποτα άλλο εκτός από τον μακρινό ορίζοντα.
Τώρα ξαφνικά είναι σαν να έφτασα στην κορυφή του λόφου, εκεί που απλώνεται μπροστά είναι η κατηφορική πλαγιά.
Το τέλος του δρόμου φαίνεται —αρκετά μακριά, είναι αλήθεια— αλλά υπάρχει εμφανώς ο θάνατος στο τέλος».
Η συνειδητοποίηση της θνησιμότητας μας και όσα επιλέγουμε να κάνουμε μετά την ‘αφύπνιση’ αυτή είναι ένα από τα πιο ‘τρανταχτά’ πράγματα που δείχνουν αν έχουμε πάθει κρίση μέσης ηλικίας.
Στη λίστα με τους παράγοντες που μπορούν να μας οδηγήσουν σε κρίση μέσης ηλικίας υπάρχει το πέρασμα των χρόνων (πως γερνάμε), αλλά υπάρχουν κι άλλοι. Όπως το στρες. Ή τα άλυτα ζητήματα του παρελθόντος.
Στην ουσία αξιολογήσουμε τι έχουμε κάνει στη ζωή μας και τι θέλουμε, τελικά από αυτήν.
H Δρ. Shefali Tsabary κλινική ψυχολόγος του Columbia, έχει πει πως «τελειώνεις με τον σύντροφο σου, αγοράζεις αυτοκίνητο, κάνεις botox, παιδιά, ξαναπαντρεύεσαι, ξαναχωρίζεις και πάλι νιώθεις ότι είσαι στο σημείο μηδέν. Αυτή είναι η ομορφιά όταν φτάνεις στο μέσο της ζωής σου: να βλέπεις πως τίποτα δεν σε έκανε χαρούμενο. Και τότε το λες ‘κρίση’.
Είναι κρίση της ψυχής.
Ας δούμε κάποια βασικά χαρακτηριστικά αυτού που ξέρουμε ως κρίση μέσης ηλικίας, με τη βοήθεια του Acenda, ομάδας ειδικών κλινικών γιατρών.
Ένα από τα πιο συνήθη χαρακτηριστικά είναι η νοσταλγία των νιάτων. Ακολουθεί η λύπη για τις ευκαιρίες που χάθηκαν, για τα όνειρα που δεν πραγματοποιήθηκαν και έρχεται το αίσθημα του ανολοκλήρωτου.
Αισθανόμαστε βαθιά θλίψη και λύπη ή έλλειψη αυτοπεποίθησης – ειδικά έπειτα από ένα επίτευγμα ή τα γενέθλια μας.
Βαριόμαστε ή νιώθουμε να μας εξαντλεί η καθημερινή μας ρουτίνα. Ενδεχομένως να τρώμε πολλές ώρες σε σκέψεις πώς θα ήταν η ζωή μας αν είχαμε κάνει μια διαφορετική επιλογή -στη ζωή ή τη δουλειά μας. Έτσι, δυσκολευόμαστε να εστιάσουμε σε ό,τι έχουμε μπροστά μας.
Όσο εγκλωβιζόμαστε στη ζωή που δεν ζήσαμε, παθαίνουμε ξαφνικές κρίσεις θυμού.
Συγκρίνουμε διαρκώς τον εαυτό μας με άλλους ή/και κυριευόμαστε σε σκέψεις για το παρελθόν, το οποίο συνηθέστερα εξιδανικεύουμε.
Κάποιοι δεν αποκλείεται να μπουν στη διαδικασία αποδομητικής απολογιστικής αυτοκριτικής, του τύπου ‘τι έχω καταφέρει στη ζωή μου;’. Είναι πολύ πιθανό να αμφισβητήσουν το νόημα και το σκοπό της ζωής.
Μερικοί κάνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή τους, όπως επιδιώκουν να ζήσουν νέα πράγματα ή να ‘διορθώσουν λάθη του παρελθόντος’. Οι πιο χαρακτηριστικές είναι ο τερματισμός ή η έναρξη σχέσεων ή το ‘κυνήγι’ ονείρων και παθών που είχαν για πολλά χρόνια ή η αλλαγή σταδιοδρομίας -ή και όλα μαζί.
Δίνεται επιπλέον έμφαση στην προσωπική ευημερία (σωματική και ψυχική).
Στις συμπεριφορές που καταφεύγουμε, ανήκουν και οι παρορμητικές αγορές, η αύξηση κατανάλωσης αλκοόλ ή φαγητού, όπως και η αλλαγή σεξουαλικής επιθυμίας (απότομη αύξηση ή μειωμένο ενδιαφέρον).
«Οι σκέψεις να βγείτε με κάποιον νεότερο, μπορεί να συνδέονται με τις δικές σας ανασφάλειες σχετικά με τη γήρανση», αναφέρει τo Help Guide, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ασχολείται με θέματα ψυχικής υγείας.
Γενικά, το άτομο που είναι σε κρίση παρουσιάζει αλλαγές στη συμπεριφορά του. Για παράδειγμα, γίνεται πιο παρορμητικό στη λήψη αποφάσεων, η συμπεριφορά του χαρακτηρίζεται ως απερίσκεπτη, ενώ επιδιώκει πράγματα που δεν είχε σκεφτεί ποτέ πως θα το ενδιέφεραν.
Οι αποφάσεις που λαμβάνονται κατά την κρίση μέσης ηλικίας δεν είναι μη αναστρέψιμες. Οι αλλαγές μπορεί να είναι σημαντικές, ωστόσο πολλά άτομα βρίσκουν τελικά, την σταθερότητα και την ικανοποίηση στα νέα τους μονοπάτια.
