Για τις δηλώσεις του πρώην υποψήφιου βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Σπύρου Πνευματικού

Toυ Σίμου Ανδρονίδη

Οι δηλώσεις του υποψήφιου βουλευτή του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας και γιατρού στο επάγγελμα Σπύρου Πνευματικού, περί καρκινοπαθών που βρίσκονται στο τελικό στάδιο της ασθένειας τους, προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις εντός και εκτός της Νέας Δημοκρατίας, οδηγώντας στην ‘έξοδο’ του συγκεκριμένου υποψήφιου βουλευτή  από το ψηφοδέλτιο του κόμματος στο νομό Εύβοιας.

Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως οι προκληθείσες αντιδράσεις ήσαν τέτοιας έντασης, δίχως να προέρχονται αποκλειστικά από χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης,[1] που εν προκειμένω είχαν ως αποτέλεσμα οι δηλώσεις του γιατρού Σπύρου Πνευματικού να ‘χάνονται’ μέσα στον αστερισμό των πολλών φωνών, των καταγγελιών, των έμμεσων προτροπών προς τον αρχηγό της Νέας Δημοκρατίας Κυριάκο Μητσοτάκη (εδώ ήσαν πρωταγωνιστικός ο ρόλος στελεχών του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς).

Στο εγκάρσιο σημείο όπου ο κομματικός-πολιτικός ανταγωνισμός επί προγραμματικών ιδεών και θέσεων εν καιρώ προεκλογικής περιόδου να εκπίπτει σε κατάσταση ‘σχολικής αίθουσας’ όπου όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, να δείχνουν με το δάκτυλο τον Σπύρο Πνευματικό.

Και ίσως το πλέον επικίνδυνο (ας θυμηθούμε πως πριν από λίγο καιρό αμφισβητήθηκε η επαγγελματική υπόσταση και επάρκεια του τραγουδοποιού Διονύση Σαββόπουλου), σημείο είναι το ό,τι αρκετοί πολίτες και πολιτικοί που διαδραμάτισαν ρόλο στην δημιουργία μίας ‘ασφυκτικής’ γα τον ίδιο ατμόσφαιρας γλωσσικά και πολιτικά, με τον ίδιο να έχει  ή αλλιώς, να αποκτά το ‘δικαίωμα του λόγου’ μόνο και μόνο για να δηλώσει την παραίτηση του ή την αποχώρηση του από την ενεργό πολιτική, δεν δίστασαν να θέσουν εν αμφιβόλω την επαγγελματική του υπόσταση και την επιστημονική του επάρκεια, χωρίς να γνωρίζουν.

Φλερτάροντας ανοιχτά με την λογική της ‘ακύρωσης.’[2] Ενός πολιτικού και ενός γιατρού που ‘τόλμησε’ να κομίσει ενώπιον των πολιτών (και όχι μόνο του νομού Εύβοιας) και των πολιτικών κομμάτων, αφενός μεν την εμπειρία που αποκόμισε εργαζόμενος στις Ηνωμένες Πολιτείες, και, αφετέρου δε, την εργασιακή κουλτούρα που απέκτησε εκεί και έκτοτε τον συνοδεύει.[3]

Η ευκαιρία που χάθηκε για το συντονισμένο άνοιγμα ενός πολιτικού-επιστημονικού διαλόγου σχετικά με το ζήτημα της παροχής υπηρεσιών φροντίδας και υγείας σε καρκινοπαθείς και όχι μόνο τελικού σταδίου, είναι μεγάλη και είναι λίγο δύσκολο να προκύψει ξανά όσο πλησιάζουμε προς το τέλος της προεκλογικής εκστρατείας και την πραγματοποίηση της εκλογικής αναμέτρησης.

Μία συζήτηση που θα περιελάμβανε τον παράγοντας της πρόληψης των αιτιών που συμβάλλουν στην εμφάνιση διαφόρων τύπων καρκίνου (μία ολιστική στρατηγική ή αλλιώς, προσέγγιση, ξεκινά από αυτό), την καλύτερη δυνατή συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ώστε ο καρκινοπαθής να έχει στη διάθεση του πληθώρα επιλογών και ιατρικών-θεραπευτικών μέσων, την εμπλοκή επιστημόνων από άλλες ειδικότητες, την ανάπτυξη μονάδων παρηγορητικής φροντίδας ακόμη και σε περιφερειακά κέντρα υγείας, και, ποιο είναι το συνεπαγόμενο κόστος των θεραπειών.[4]

Ας μην ξεχνάμε θεωρητικώ τω τρόπω πως ουσιαστικά καθ’ όλη την διάρκεια του κύκλου θεραπείας, για όσο χρονικό διάστημα διαρκέσει, οι θεράποντες ιατροί αλληλεπιδρούν με τους ασθενείς, άνδρες και γυναίκες, «διδασκόμενοι»[5] πολλά από αυτούς, για να στραφούμε στον Γάλλο φιλόσοφο Εμμανουέλ Λεβινάς.

Διδασκόμενοι από την υπομονή, από τον φόβο για την κατάληξη μίας θεραπείας, από τον φόβο του θανάτου, από την ανησυχία για το πως θα εκλάβουν ένα τέτοιο ενδεχόμενοι οι συγγενείς τους.

Διδασκόμενοι να είναι εφευρετικοί ως προς την εύρεση των κατάλληλων θεραπευτικών σχημάτων και συνεργάσιμοι, άμεσα διαθέσιμοι. Αντί αυτού, ο Σπύρος Πνευματικός, αναπαρίσταται περίπου ως ο ‘δόκτωρ θάνατος’, κάτι που ουδόλως του αξίζει.

[1] Αυτοί που αντέδρασαν εντόνως επιδεικνύοντας ‘αγελαία’ και ‘γηπεδική’ συμπεριφορά ήταν πολιτικοί διαφόρων κομμάτων, οι οποίοι εκλαμβάνουν την πολιτική ως ‘άθροισμα αντιτιθέμενων συμφερόντων’, μη δυνάμενοι να αντιληφθούν σε βάθος πως η έννοια του πολιτικού κόστους και η συμπερίληψη της στη διαδικασία διαμόρφωσης πολιτικής ή αλλιώς, στρατηγικής, δεν προσφέρει ούτε καν κάποιο βραχυπρόθεσμο όφελος στον και στους πολιτικούς. Απεναντίας, με αυτόν τον τρόπο, αυξάνουν τον «δείκτη σύγχυσης» των πολιτών, για να παραπέμψουμε στην ανάλυση του πολιτικού επιστήμονα Γιάννη Τσίρμπα, ‘μαθαίνοντας’ να θεωρούν ως ορθό (δεν θα χρησιμοποιήσουμε τον περισσότερο ‘φορτισμένο’ όρο, ‘αληθές’), ό,τι υποχρεωτικά ‘εμπίπτει εντός του κόσμου τους.’ Τότε είναι που το πολιτικό κόστος (ας θυμηθούμε μεταρρυθμίσεις που δεν εφαρμόστηκαν εν καιρώ βαθιάς κοινωνικοοικονομικής και πολιτικής κρίσης), συνυπάρχει με τον λαϊκισμό διαφόρων μορφών, ο οποίος διαμορφώνει τις προϋποθέσεις ώστε το ‘πολιτικό κόστος’ να αναδυθεί στην επιφάνεια, ‘αστράφοντας «σαν τ’ ασημικό στο ενεχυροδανειστήριο», για να παραφράσουμε πολύ ελαφριά τον νομπελίστα Σουηδό ποιητή Τούμας Τράνστρεμερ.  Το ‘πολιτικό κόστος’ είναι το «προσιτό» και όχι το κατά Τράντστρεμερ «απρόσιτο» που «αστράφτει», και όλοι θέλουν να τ’ αγγίξουν. Βλέπε σχετικά, Τσίρμπας, Γιάνης., ‘Από την επικοινωνία της ιδεολογίας στην ιδεολογία της επικοινωνίας : αναδρομική αξιολόγηση του πολιτικού λόγου ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., 1974-2007,’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 34, 2017, σελ. 72-91. Και, Τράνστρεμερ, Τούμας., ‘Η πένθιμη Γόνδολα,’ Μετάφραση: Παπαγεωργίου Βασίλης, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα, 2000.

[2] Το θετικό στοιχείο είναι όμως πως αρκετοί γιατροί που είναι αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα τις συνθήκες που αντιμετωπίζει ένας καρκινοπαθής και η οικογένεια του, δεν συμμετείχαν σε μία τέτοιου τύπου μαζική επίθεση, στην οποία το «λαϊκιστικό υποκείμενο», σύμφωνα με την διατύπωση του Θωμά Σιώμου, θέτει το δίλημμα ‘συγγνώμη-αποχώρηση ή τίποτα’, υπερασπιζόμενοι δια της σιωπής τον συνάδελφο τους. Και όμως, έπρεπε να βγουν ανοιχτά προς υπεράσπιση του μέσω της χρήσης ιατρικών-επιστημονικών επιχειρημάτων, την στιγμή όπου ο Σπύρος Πνευματικός χρειαζόταν όσο τίποτε την βοήθεια τους, ώστε το ‘κύμα’ του λαϊκισμού διανθισμένο με την άγνοια τύπου ‘εγώ ξέρω κάτι που εσύ δεν ξέρεις γιατί το είδα στο Internet,’  που τον ‘σκέπασε’ να απωλέσει την δυναμική του. Βλέπε σχετικά, Σιώμος, Θωμάς., ‘Χρεωκοπία και ματαίωση: μηντιακές αφηγήσεις της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης,’ Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2018, σελ. 230, Διαθέσιμο στο: Σιώμος Θωμάς (2018 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)) Χρεωκοπία και ματαίωση: μηντιακές αφηγήσεις της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης (ekt.gr)  Θα κρατήσουμε όμως την στάση αρκετών γιατρών που βλέπουν πέραν του πολιτικού κόστους και των υπολογισμών με βάση τους οποίους η γνώμη και δη η έκφραση γνώμης έχει το ίδιο βάρος, αν όχι μεγαλύτερο, από την ψήφο.

[3] Το σύστημα υγείας των Ηνωμένων Πολιτειών, από πολλούς που δεν γνωρίζουν και δεν διαθέτουν εις βάθος γνώση, θεωρείται ‘κατώτερο’ του ευρωπαϊκού, η επιτομή του ιδιωτικού και ‘κερδοφόρου’ πνεύματος (αρκεί να δούμε εδώ το πως προσελήφθη από κάποιους αθλητικογράφους η μετεγγραφή του Αργεντινού ποδοσφαιριστή Λιονέλ Μέσι στην ομάδα ‘Ίντερ Μαϊάμι που αγωνίζεται στο Αμερικανικό MLS), που ‘διαποτίζει’ τα πάντα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα με την αναπαραγωγή τέτοιων απλοϊκών και αυθαίρετων συμπερασμάτων, αρκετοί εκ των ενεχομένων στη δημόσια συζήτηση, παρέβλεψαν για να μην πούμε αγνοούν πως υπάρχει ένας διακριτός επιστημονικό κλάδος που ονομάζεται ‘οικονομικά της υγείας’ και μελετά και το κόστος της νοσηλείας ασθενών για διάφορες αιτίες. Ο Σπύρος Πνευματικός έθιξε με την παρέμβαση του την ύπαρξη αυτού του επιστημονικού κλάδου που συνιστά τέτοιον «προσδιοριστικό παράγοντα» κατά τον Αριστομένη Συγγελάκη, που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, πολλών δε μάλλον σε έναν καρκινοπαθή. Βλέπε σχετικά, Συγγελάκης, Αριστομένης., ‘Ενάντια στην παλίρροια του μονεταρισμού: Η τομή του ΕΣΥ ως ορόσημο του ανολοκλήρωτου εγχειρήματος οικοδόμησης κράτους πρόνοιας στην Ελλάδα,’ στο: Ασημακόπουλος, Βασίλης., & Τάσσης, Χρύσανθος., (επιμ.), ‘ΠΑΣΟΚ 1974-2018. Πολιτική οργάνωση, Ιδεολογικές μετατοπίσεις, Κυβερνητικές πολιτικές,’ Πρόλογος: Σπουρδαλάκης, Μιχάλης, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2018, σελ. 781.

[4] Πως μπορούμε να φτάσουμε όμως σε αυτό το σημείο όταν ακόμη η διακοπή μίας ‘άγονης’ και ατελέσφορης χημειοθεραπείας που θα έχει ως απόρροια την επιστροφή του ασθενή στο σπίτι ή την μεταφορά του σε μονάδα παρηγορητικής φροντίδας,  θεωρείται ταμπού; Όπως ταμπού θεωρούνταν και εν πολλοίς θεωρείται ακόμη η χρήση της κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς. Το πολιτικό σύστημα της χώρας ‘παραλύει’ μπροστά στο φόβο του θανάτου, με τον πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας να μιλά σε ανοιχτή συγκέντρωση στην Εύβοια για το ό,τι θα διασφαλίσει το καθολικό δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών σε δομές δημόσιας υγείας, την στιγμή όπου επ’ ουδενί δεν έθιξε κάτι τέτοιο ο Σπύρος Πνευματικός που αναρωτήθηκε για την σκοπιμότητα συνέχισης μίας θεραπείας  και για την ‘απελευθέρωση’ του γιατρού,  όταν δεν υπάρχουν ελπίδες. Και αυτό δεν σημαίνει πως ο ασθενής δεν θα λάβει την φροντίδα που του αξίζει, που ‘δικαιούται’ λόγω της γενναιότητας που επέδειξε κατά την διάρκεια του κύκλου θεραπειών, διατηρώντας όρθια την αξιοπρέπεια του. Την δική του και των συγγενών του. Εδώ ακόμη ο ιδιωτικός τομέας θεωρείται πως δεν μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του καρκίνου.

[5] Βλέπε σχετικά, Πελισσόν, Κορίν., ‘Για να κατανοήσουμε τον Λεβινάς,’ Μετάφραση: Φαράκλας Γιώργος, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα, 2022. Το vivance του καρκινοπαθούς, ήτοι η «ζήση» του, σημαδεύεται από την υπομονή και από τον «πόνο» που τον ‘σπαράσσει’, τον ‘τρώει’  και τον κάνει να θέλει να τον μοιραστεί, και για άλλους, να τον εσωτερικεύσει ώστε να παραγάγει ένα και μόνο νόημα: ΄Μέχρι πότε;’ Τότε υπεισέρχονται στο προσκήνιο ‘ευχές’ περί του θανάτου ως ‘λύτρωσης’, ως της μόνης δυνατής διαφυγής από μία αβίωτη λόγω πόνου και λόγω του ικετευτικού  βλέμματος των άλλων, πραγματικότητα.

Σίμος Ανδρονίδης