Τεχνητή νοημοσύνη και μουσική: Η καταστροφή της τέχνης ή μια μεγάλη ευκαιρία;

Σειρά προκλήσεων εγείρει η ολοένα αυξανόμενη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στη μουσική δημιουργία.

Η υφιστάμενη τεχνολογία -όχι κάποιο σενάριο επιστημονικής φαντασίας- δίνει τη δυνατότητα στη «μηχανή» να δημιουργεί μουσική, πλήρη κομμάτια με εισαγωγές, κουπλέ και ρεφρέν, με στίχους και φωνητικά, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακρίνεις αν πρόκειται για ανθρώπινη δημιουργία ή AI.

Σήμερα υπάρχουν δεκάδες εφαρμογές, πολλές εξ αυτών δωρεάν, που δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να δώσει μια απλή γραπτή εντολή (prompt) -όπως «θέλω να μου γράψεις μια country μπαλάντα με στίχο για τον εφήμερο έρωτα και αργό tempo, με ηλεκτρική κιθάρα και φυσαρμόνικα»- και μέσα σε δευτερόλεπτα να έχει ένα ολοκληρωμένο τραγούδι, όπως αναφέρει το Orange Press Agency.

«Το 2023, 1.300.000 καλλιτέχνες στο streaming ανέβασαν 103.500 τραγούδια την ημέρα στα δίκτυα. Από αυτούς το 1/3 ήταν Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία πέρυσι ήταν μια υποσχόμενη τεχνολογία, φέτος είναι δυνατή και του χρόνου θα είναι ακόμη πιο δυνατή. Δεν πρέπει να την απορρίπτουμε γι’ αυτό που είναι αλλά θα πρέπει να την υπολογίζουμε γι’ αυτό που θα γίνει. Αυτό που γίνεται τώρα είναι κατάχρηση. Αρκεί κάποιος να μπορεί να συντάξει μια πρόταση και μπορεί να πάρει ένα αποτέλεσμα» τόνισε ο Βασίλης Γκίνος, συνθέτης, στιχουργός και παραγωγός, σε εκδήλωση με θέμα την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Μουσική που διοργάνωσε προ ημερών η ΕΔΕΜ (Ένωση Δικαιούχων Έργων Μουσικής) στο πλαίσιο του Εαρινού της Φεστιβάλ.

Μπορεί όμως να παράγει μόνη της μουσική η Τεχνητή Νοημοσύνη; Η απάντηση είναι εύκολη: Όχι. H Τεχνητή Νοημοσύνη παράγει μουσική βάσει των δεδομένων (δεδομένα εισόδου) στα οποία της δίνεις πρόσβαση. Αν για παράδειγμα, δίναμε σε ένα σύστημα πρόσβαση μόνο στο δημοτικό τραγούδι, τότε θα μπορούσε να παράξει μόνο δημοτικά. Επομένως, η ΑΙ φτιάχνει μουσική χρησιμοποιώντας στοιχεία από τραγούδια που ήδη υπάρχουν. Σε αυτό το σημείο μπαίνει και το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων, καθώς πολλοί ισχυρίζονται ότι η ΑΙ σε ένα μεγάλο βαθμό αντιγράφει συνθέσεις ανθρώπων.

Λούκα Κατσέλη: Τεράστια πρόκληση η ΑΙ για τη μουσική δημιουργία

«Οι προκλήσεις είναι τεράστιες. Όχι μόνο με την εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά με τη μουσική δημιουργία γενικότερα. Γιατί το παγκόσμιο τοπίο έχει αλλάξει, έχουν μπει πάρα πολλές πλατφόρμες στη μουσική παραγωγική και δημιουργία, με αποτέλεσμα τα εθνικά ρεπερτόρια να συρρικνώνονται και το πνευματικό δικαίωμα να γίνεται χρηματιστηριακό προϊόν» λέει η Λούκα Κατσέλη, Γενική Διευθύντρια της ΕΔΕΜ.

«Πάνω σε αυτές τις προκλήσεις που δημιουργούν μεγάλα προβλήματα στους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης όπως η ΕΔΕΜ, η Ένωση Δικαιούχων Έργων Μουσικής, να αδειοδοτήσουν και να μοιράσουν δίκαια στους δημιουργούς το προϊόν του μόχθου τους, έρχεται τώρα η μεγάλη πρόκληση της Τεχνητής Νοημοσύνης που αλλάζει τα δεδομένα. Και γιατί τα αλλάζει; Γιατί είναι πολύ δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο μερικές φορές, να ξεχωρίσεις τι είναι ανθρώπινη δημιουργία και τι δημιουργία της μηχανής. Και ποιες είναι οι συνιστώσες του προϊόντος της μηχανής. Δηλαδή, μπορεί να έχεις μια σύμπραξη εισροών από πολλαπλούς δημιουργούς, τους οποίους πιθανόν να μη μπορείς να αναγνωρίσεις και επομένως να μη μπορείς να μοιράσεις δικαιώματα. Επομένως, αυτή τη στιγμή η Τεχνητή Νοημοσύνη εμφανίζεται και ως τεράστια πρόκληση, γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν πολλά θετικά από την τεχνολογική εξέλιξη τα οποία έχουν να κάνουν με τη διεύρυνση των δυνατοτήτων της δημιουργίας, αλλά και μεγάλες προκλήσεις» τονίζει η κυρία Κατσέλη.

 «Κλέβει» η ΑΙ; – Το θεμελιώδες ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας

«Δυο είναι τα βασικά ζητήματα όταν συζητάμε για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Το ένα είναι το τι γίνεται με τα δεδομένα εισόδου, και αυτό “καίει” πιο πολύ σε βιοποριστικό επίπεδο τους καλλιτέχνες των μουσικών έργων, αν έχει αδειοδοτηθεί το υλικό εκπαίδευσης των συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης και πώς μπορεί να αδειοδοτηθεί» υπογραμμίζει από την πλευρά της η Ευαγγελία Βαγενά, δικηγόρος με εξειδίκευση στα πνευματικά δικαιώματα.

«Είναι μια τεράστια συζήτηση, αν ισχύουν οι εξαιρέσεις του δικαίου, αν πρέπει να αδειοδοτηθεί που φυσικά και πρέπει, εφόσον αποδειχθεί ότι χρησιμοποιούνται έργα πνευματικής ιδιοκτησίας που τεκμαίρεται εδώ που τα λέμε εκ του αποτελέσματος. Το δεύτερο ζήτημα είναι το τι γίνεται με το παραγωγικό αποτέλεσμα, με τα δεδομένα εξόδου, αυτό που λέμε AI output, εάν αυτό προστατεύεται με δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Αν δηλαδή ένα έργο που έχει αυτοτελώς δημιουργηθεί με κάποιο σύστημα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να θεωρηθεί ότι απολαμβάνει την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας» προσθέτει ακολούθως.

Κατά τη Λούκα Κατσέλη ο δημιουργός θα πρέπει να διατηρήσει το δικαίωμα να επιλέγει αν θα δώσει ή όχι ένα κομμάτι του στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Γι’ αυτό και η Ευαγγελία Βαγενά εξηγεί ότι θα είναι ιδιαίτερα σημαντική μια διάταξη που θα προβλέπει να δίνεται ένα δείγμα του data set, δηλαδή στο αρχείο μουσικής πάνω στο οποίο εκπαιδεύτηκε το κάθε σύστημα AI.

Στη συζήτηση έδωσε το «παρών» και ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, ο οποίος τόνισε ότι «η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το μέσο, είναι το εργαλείο και βεβαίως έχει προκλήσεις θετικές και αρνητικές. Το ζήτημα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα χρησιμοποιήσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη. Μπορεί να τη χρησιμοποιήσουμε για να βρούμε τις χρήσεις, να δημιουργήσουμε συνθήκες ασφάλειας, αλλά μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε με τον αντίθετο τρόπο για να μπορέσουμε στην πραγματικότητα να μειώσουμε εισοδήματα και να αυξήσουμε το κέρδος για πολύ μεγάλες πολυεθνικές. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικές αυτές οι συζητήσεις, ώστε να μην υπάρχει τεχνοφοβία, αλλά αντίθετα η τεχνολογία να μπορέσει να έχει μια θετική συνδρομή στην εξέλιξη της μουσικής και συνολικά στην προσπάθεια ο πολιτισμός να προωθηθεί με τον βέλτιστο τρόπο».

Έρχεται η καταστροφή της μουσικής;

Στην εκδήλωση αναπτύχθηκαν πολλές και διαφορετικές απόψεις για το κατά πόσον αποτελεί απειλή η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη μουσική.

Η Αναστασία Γεωργάκη αν. Καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας έθεσε ηθικά ζητήματα, ενώ επισήμανε και τον κίνδυνο να «εξαφανιστούν» είδη μουσικής.

«Το ΑΙ δεν λαμβάνει υπόψιν του άλλες μουσικές. Δεν μπορεί το ΑΙ να πει ένα παραδοσιακό τραγούδι. Αυτό είναι καλό από τη μια πλευρά, από την άλλη βλέπουμε ότι θα κατακλυστούμε από σκουπίδια. Διότι αυτά με τα οποία ταΐζεται αυτή τη στιγμή το ΑΙ είναι οι δισκογραφκές εταιρείες που αναπαράγουν τον λεγόμενο αγγλοσαξονικό στίχο. […] Πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε στο μέλλον, πώς θα αντιδράσουμε, πώς σαν κράτος, σαν υπουργείο Πολιτισμού και υπουργείο Ανάπτυξης, θα συνεργαστούμε με διεθνείς φορείς ώστε να σταματήσουμε αυτή την επέλαση της καταστροφής στον χώρο της μουσικής» σημείωσε. Η κυρία Γεωργάκη προσέθεσε ότι η ΑΙ δεν μπορεί να βάλει συναίσθημα και δεν μπορεί ποτέ να «αγγίξει» την ανθρώπινη επιτέλεση, όπως αναφέρει το Orange Press Agency.

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι απλά μαθηματικά, δεν είναι κάτι περίπλοκο.  Προσωπικά επειδή βλέπω πάρα πολλές άλλες πλατφόρμες, παίζω πολλά ηλεκτρονικά παιχνίδια, ζω στο metaverse, δηλαδή χρησιμοποιώ τη ψηφιακή και εικονική πραγματικότητα, θεωρώ ότι εκεί θέλουμε άλλου είδους μουσική. Εκεί παράγουμε τεράστιους νέους κόσμους που είναι άδειοι, οπότε θα τους ξαναγεμίσουμε με μουσική» είπε από την πλευρά του ο Μιχάλης Πετυχάκης (Orfium, Dialectica). H Orfium, με λίγα λόγια, είναι μια τεχνολογική εταιρεία που με τα εργαλεία της βοηθά ώστε να εντοπίζονται και να αποδίδονται σωστά στους δημιουργούς οι χρήσεις πνευματικών δικαιωμάτων.

«Όταν βγήκε η φωτογραφία έλεγαν “πάει η ζωγραφική”. Είδατε να εξαφανίζεται;»

Ο Μιχάλης Πετυχάκης σημείωσε ότι βλέπει «μια τεράστια ευκαιρία για τη μουσική σήμερα. Η μουσική παράγεται με πολύ μεγαλύτερο όγκο για να καλύψει πολύ μεγαλύτερες ανάγκες. Η πρωτότυπη μουσική θα είναι πάντα σημαντική, ο κόσμος θέλει να ταυτίζεται και με έναν καλλιτέχνη που τον αγαπάει. Γιατί η μουσική είναι αναγκαίο αγαθό για όλες αυτές τις τεράστιες βιομηχανίες, τα social media, το gaming, του σινεμά, του streaming και όλες αυτές που επίσης χρειάζονται πολλή μουσική. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ξαναπηγαίνει στη διανομή και όλα αυτά που φτιάχνουμε εμείς είναι λύσεις τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν στον ραγδαίο κόσμο του YouTube, στο Instagram να ψάχνουν και να βρίσκουν τις χρήσεις».

Μια άλλη άποψη που ακούστηκε από το πάνελ ήταν ότι καθημερινά παράγονται στον κόσμο χιλιάδες κομμάτια αμφιβόλου ποιότητας, με πολλές ομοιότητες μεταξύ τους -σχεδόν σε βαθμό κόπιας, όπως για παράδειγμα η μουσική που χρησιμοποιείται στην «τραπ», και πως αυτή τη «σύνθεση» θα μπορούσε να το αναλάβει το ΑΙ και να απαλλάξει τον άνθρωπο από αυτό το… βάρος.

«Δεν είναι απειλή, καμία τεχνολογική εξέλιξη δεν είναι απειλή. Ο πιο πολύς κόσμος όταν θέτει το ερώτημα αν το τάδε είναι απειλή για κάτι άλλο, εννιά φορές στις δέκα είναι γιατί δεν το γνωρίζει σε βάθος και συνήθως αυτό σημαίνει πως όταν δεν καταλαβαίνω κάτι το φοβάμαι. Όταν ανακαλύφθηκε η φωτογραφία έλεγαν “πάει η ζωγραφική”. Είδατε να εξαφανίζεται η ζωγραφική; Όχι βέβαια» ανέφερε κλείνοντας ο Μιχαήλ Παπαδόπουλος επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

ethnos.gr