Δημήτρης Παπαϊωάννου: Ένα ντοκιμαντέρ καταγράφει πώς στήνει μια παράσταση
«Η καρδιά του ταύρου» της Εύας Στεφανή θα κάνει πρεμιέρα στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Η τέχνη και η δημιουργία του Δημήτρη Παπαϊωάννου, που μαγεύει με τις υπέροχες παραστάσεις του ολόκληρο τον κόσμο, αποτελεί το κεντρικό θεματικό άξονα του ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή με τίτλο «Η καρδιά του ταύρου», σε παραγωγή του Onassis Culture, που θα κάνει πρεμιέρα στο 27ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Η σκηνοθέτρια Εύα Στεφανή ακολουθεί την προετοιμασία και την περιοδεία στις ευρωπαϊκές σκηνές του έργου του κορυφαίου Έλληνα δημιουργού «Εγκάρσιος Προσανατολισμός» και παρατηρεί από απόσταση αναπνοής τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και τους συνεργάτες του στην προσπάθειά τους να δώσουν σχήμα και πνοή στο έργο.
Επί δύο ολόκληρα χρόνια η κάμερά της κατέγραφε σκηνές από τις πρόβες στη Στέγη κατά τη διάρκεια της πανδημίας και τις παραστάσεις στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στο Βίλνιους και σε άλλους διεθνείς προορισμούς έως και την τελευταία παράσταση στο Σαν Φρανσίσκο.
Το κεντρικό ερώτημα που διατρέχει το ντοκιμαντέρ της είναι «γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε;», αναδεικνύοντας την τέχνη ως μέσο αντίστασης στη ματαιότητα των πραγμάτων, αλλά και ως τρόπο νοηματοδότησης της ίδιας μας της ζωής.
Η γνωριμία του Δημήτρη Παπαϊωάννου με την Εύα Στεφανή πριν από δεκαετίες και η συνεργασία τους τόσα χρόνια μετά σε ένα διαφορετικό ντοκιμαντέρ. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, με την ατέλειωτη περιέργεια και τη θαυμαστή ματιά του, απεικονίζει στη σκηνή το ανθρώπινο σώμα, προσπαθώντας να καταγράψει κάθε κίνηση, κάθε συναίσθημα. Η Εύα Στεφανή, από την άλλη, με το κινηματογραφικό της βλέμμα, καταγράφει τον ίδιο τον Δημήτρη, αποτυπώνοντας τη δημιουργική του διαδικασία.
Η ταινία εξερευνά τη δυναμική που προκύπτει από ένα έργο τέχνης, αποκαλύπτοντας τις στιγμές της αγωνίας, της αβεβαιότητας, αλλά και της απόλυτης εμπιστοσύνης που χαρακτηρίζουν τον κόσμο μιας πρόβας, την ελπίδα σε εποχές κρίσης, την απώλεια που μεταμορφώνεται σε δημιουργία. Ο Παπαϊωάννου, μέσα από τον φακό της Στεφανή, αποκαλύπτει τις χαρές, τις φοβίες και τις επιθυμίες του. Η ταινία, όμως, δεν είναι μόνο ένα ντοκιμαντέρ για μια παράσταση ή για έναν καλλιτέχνη, αλλά μια μελέτη για τη φύση της δημιουργίας. Και όπως λέει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου σε μια σκηνή της Καρδιάς του Ταύρου, «η χαρά της τέχνης είναι ότι σου δίνει την αίσθηση πως υπάρχει κάτι πέρα από τη ζωή που ζεις».
Η Εύα Στεφανή αναφέρει για την Καρδιά του Ταύρου: «Γνωρίζω τον Δημήτρη Παπαϊωάννου από τότε που ήμουν 17 χρονών και πάντα ήθελα να κάνω ένα ντοκιμαντέρ για/με αυτόν. Όταν μου πρότεινε να κάνω το making of της προετοιμασίας της παράστασης “Transverse Orientation”, ενθουσιάστηκα. Ωστόσο, την ίδια εποχή ο κόβιντ ήταν σε μεγάλη έξαρση πανευρωπαϊκά, πράγμα που οδήγησε σε αλλεπάλληλες αναβολές της παράστασης. Μαζί με το κλίμα αβεβαιότητας που δημιούργησαν οι καθυστερήσεις και ο ζόφος της ασθένειας, τέθηκε για μία ακόμη φορά το ερώτημα: “Τι νόημα έχει η τέχνη σε καιρό κρίσης;” Το ντοκιμαντέρ ξεκινά ως μια απλή καταγραφή της προσπάθειας μιας ομάδας χορευτών και τεχνικών να δώσουν νόημα στην καθημερινή ρουτίνα της προετοιμασίας μιας παράστασης που ενδέχεται να μη γίνει ποτέ. Συγχρόνως, είναι το πορτρέτο ενός καλλιτέχνη που έχει την ιδιότητα να εμπνέει τους συνεργάτες του και να σαγηνεύει το κοινό του με έργα που συνδυάζουν πόνο, καρδιά και ομορφιά. Η κινηματογράφηση του ντοκιμαντέρ έγινε με ένα πολύ μικρό συνεργείο (2 ή 3 ατόμων), ακολουθώντας τη μέθοδο του direct cinema, έτσι ώστε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο αθόρυβοι. Πειραματιστήκαμε αρκετά με την εικόνα και κυρίως με out of focus πλάνα που θεωρήσαμε ότι αποδίδουν την ανοίκεια ατμόσφαιρα που αισθανθήκαμε βλέποντας το έργο. Η πρόθεσή μου ήταν το ντοκιμαντέρ να αποδίδει, έστω σε κάποιον βαθμό, το βίωμα της θέασης του “Transverse Orientation”. Τον αισθησιασμό, το σκοτάδι και το αίνιγμα. Επιπλέον, να αφήνει χαραμάδες που επιτρέπουν ένα παράθυρο στον σύνθετο ψυχισμό του ιδιοφυούς καλλιτέχνη».
Η πρεμιέρα της ταινίας, που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους, θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 10 Μαρτίου, στις 20:00, στο Ολύμπιον παρουσία συντελεστών της ενώ θα προβληθεί και και στην Αίθουσα Τζον Κασσαβέτης την Τρίτη 11 Μαρτίου στις 13:00.
Η Εύα Στεφανή γεννήθηκε στις ΗΠΑ και ζει στην Αθήνα. Έχει σκηνοθετήσει πάνω από 30 ταινίες, που κινούνται μεταξύ εθνογραφικού και πειραματικού κινηματογράφου. Το έργο της έχει προβληθεί σε πολλά φεστιβάλ ανά τον κόσμο αποσπώντας διεθνείς διακρίσεις (Oberhausen, Cinéma du Réel, FIPRESCI κ.ά.), ενώ κινηματογραφικά φεστιβάλ όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους του Ομπερχάουζεν και το L’Europe autour de l’Europe και πανεπιστήμια όπως το New York University και το Columbia στη Νέα Υόρκη έχουν οργανώσει αφιερώματα στο έργο της.
Από το 2000 και μετά έχει συμμετάσχει σε διεθνείς εικαστικές εκθέσεις, με σημαντικότερες την documenta14 και την Μπιενάλε της Βενετίας. Το τελευταίο της εικαστικό έργο, με τίτλο Το Φωτεινό Σπήλαιο, είναι μια εγκατάσταση που δημιουργήθηκε μετά από ανάθεση του ΕΜΣΤ, στο πλαίσιο του κύκλου εκθέσεων Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο;.
Εκτός από την καλλιτεχνική της δραστηριότητα, η Εύα Στεφανή είναι καθηγήτρια κινηματογράφου στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο ΕΚΠΑ.
Σπούδασε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές θεωρίας κινηματογράφου και ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU) και κινηματογράφου με έμφαση στο ντοκιμαντέρ στη σχολή Ateliers Varan του Παρισιού και στη National Film & Television School της Μεγάλης Βρετανίας. Η διδακτορική της διατριβή αφορά τις αναπαραστάσεις της Ελλάδας στον εθνογραφικό κινηματογράφο (Πάντειο, 1997).
