Φωτοκόλλυβα: Το έθιμο της Κρήτης που ενώνει γεύση και παράδοση την παραμονή των Θεοφανίων

Η παραμονή των Θεοφανίων στην Κρήτη δεν είναι απλώς άλλη μια μέρα στο ημερολόγιο. Είναι μια γιορτή συνδεδεμένη με κάθαρση, προσμονή και ανανέωση. Σε αυτή τη μέρα, όπου η νηστεία κυριαρχεί και η γιορτινή υπερβολή δίνει τη θέση της στη λιτότητα, τα φωτοκόλλυβα κάνουν την εμφάνισή τους στο τραπέζι.

Πρόκειται για ένα φαγητό-σύμβολο, μια οσπριάδα που κουβαλά τη σοφία γενεών. Το πιάτο αυτό δεν είναι απλώς μια συνταγή· είναι μια γέφυρα που συνδέει τον άνθρωπο με τη γη, τη φύση και τις παραδόσεις του τόπου του.

Τα συστατικά της αφθονίας

Στα φωτοκόλλυβα συνυπάρχουν διάφορα όσπρια και δημητριακά, μαγειρεμένα μαζί:

Φασόλια

Ρεβίθια

Φακές

Κουκιά

Φάβα

Σιτάρι

Ο συνδυασμός τους δημιουργεί ένα θρεπτικό και χορταστικό γεύμα, πλούσιο σε πρωτεΐνες και βιταμίνες. Όταν φτάνουν στο τραπέζι, σερβίρονται συνήθως με ελαιόλαδο, φρέσκο λεμόνι και μυρωδικά όπως ο άνηθος, προσθέτοντας φρεσκάδα και ισορροπία στο πιάτο.

Η ιεροτελεστία του μοιράσματος

Τα φωτοκόλλυβα, όμως, δεν σταματούν στο τραπέζι. Η κρητική παράδοση τα συνδέει με μια ιεροτελεστία που αντανακλά τον σεβασμό στη φύση και τα πλάσματά της. Μια χούφτα από τα βρασμένα όσπρια προσφέρονταν στα πουλιά και τα ζώα. Οι νοικοκυρές τα πετούσαν στις ταΐστρες, στις σκεπές των σπιτιών και στους αγρούς, λέγοντας:

«Φάτε πουλιά, αγριόπουλα, κι απ’ τη σπορά μου να λείπετε!»

Μια απλή φράση, γεμάτη ελπίδα και παράκληση, που αντικατοπτρίζει τη σχέση αλληλοσεβασμού ανάμεσα στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον.

Περισσότερο από ένα πιάτο

Τα φωτοκόλλυβα είναι κάτι παραπάνω από ένα γεύμα. Είναι μια υπενθύμιση της αρμονίας που πρέπει να διέπει τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Είναι η αναγνώριση της προσφοράς της γης και η ανταπόδοση μέσα από απλές, αλλά ουσιαστικές χειρονομίες.

Σήμερα, καθώς οι ρυθμοί ζωής αλλάζουν και πολλές παραδόσεις ξεθωριάζουν, το πιάτο αυτό παραμένει ένα παράθυρο στον κόσμο των προγόνων μας. Είναι μια υπενθύμιση πως, ακόμη και μέσα από ένα ταπεινό γεύμα, μπορούμε να αφηγηθούμε ιστορίες που αξίζει να διατηρηθούν ζωντανές.