«Ήτανε Κισμέτ – Στέλλα Χασκίλ» της Έφης Μαχιμάρη

H παρουσίαση του πέμπτου βιβλίου της συγγραφέως Εφης Μαχιμάρη με τίτλο «Ηταν κισμέτ – Στέλλα Χασκίλ» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής».

Για το βιβλίο μίλησαν ο συγγραφέας Κωστής Μουδάτσος, η λαογράφος, διεθνολόγος και συγγραφέας Μιράντα Τερζοπούλου, ο ραδιοφωνικός παραγωγός Γιώργος Τσάμπρας και η συγγραφέας Αννα Γαλανού.

Απόσπασμα από το βιβλίο διάβασε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Δημήτρης Καρατζιάς.

Tην εκδήλωση συντόνισε ο Βασίλης Χατζηιακώβου.

Στην παρουσίαση οι ταλαντούχοι μουσικοί, Θοδωρής Ξηντάρης, Αντώνης Ξηντάρης και Πάνος Δημάκης έπαιξαν τραγούδια μεγάλων συνθετών του ρεμπέτικου, που τραγούδησε σε πρώτη εκτέλεση η Στέλλα Χασκίλ.

Τραγούδησαν η Αναστασία Χριστοφυλάκη, η Ανθούλα Μίχου και Στέλλα Καρύδα.

 Στέλλα Χασκίλ (πραγματικό όνομα: Στέλα Γαέγου-Ιεχασκέλ

 Θεσσαλονίκη, 1918 – Αθήνα, 27 Φεβρουαρίου 1954

 Ηταν Ελληνίδα κορυφαία ερμηνεύτρια του ρεμπέτικου

«Όλα ξεκίνησαν με μια πλάκα γραμμοφώνου που έπαιζε σε ένα καπηλειό στην Ανω Πόλη, από όπου ξεχύθηκε το βελούδινο της φωνής της και με χτύπησε κατάστηθα.

Κορίτσι ξένο σαν ίσκιος πλανιέται στη γη…Η Στέλλα Χασκίλ πρωταγωνίστησε στο ελληνικό λαϊκό τραγούδι ερμηνεύοντας περίπου εκατό τραγούδια σε πρώτη εκτέλεση των Τσιτσάνη, Χιώτη, Καλδάρα, Μητσάκη κ.α. κι όμως μετά που έφυγε για τους τόπους του Μύθου ξεχάστηκε. Όλοι σιώπησαν και ουδείς μιλούσε για αυτήν.

Είναι από τα παράδοξα. Βέβαια στις εποχές μας ο άνθρωπος έχει μπει στους λαβυρίνθους της εξειδίκευσης χάνοντας τον κόσμο της ζωής. Υποβάθμιση και πρόοδος.

Η Έφη Μαχιμάρη ρίχνει φως σε μια πνευματική μορφή, μια καλλιτέχνη, και μέσω αυτής στις δύσκολες έως τραγικές εποχές που έζησε. Τη πορεία της από την πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη στην Αθήνα και τη μοναδική θέση που κατέχει στο ελληνικό τραγούδι.

Η βελούδινη φωνή της Στέλλας θα χαρακτηρίσει με τις ερμηνείες της δημιουργίες κορυφαίων καλλιτεχνών όπως,  Πάλιωσε το σακάκι μου, Ακρογιαλιές δειλινά, Εγώ πληρώνω τα μάτια π’ αγαπώ, Σπανιόλες Σεβιλιάνες, Ήτανε κισμέτ, Μαζί σου ξεμυαλίστηκα, Κάποια μάνα αναστενάζει, Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι και τόσες άλλες!

Όταν ο Θεός εγκατέλειψε τον κόσμο και βαδίζαμε από τον ένα παγκόσμιο πόλεμο στον άλλο και αμέσως μετά τη μεγάλη φωτιά στη Θεσσαλονίκη του 1917 έρχεται στη ζωή η σεφαραδίτισα  Στέλλα Χασκίλ. Οι ανταλλαγές των πληθυσμών μετά τη Μικρασιατική καταστροφή σημαδεύουν τη χώρα μας. Αργότερα ο ναζισμός με το φασισμό παίρνουν κεφάλι στην Ευρώπη και τα μαύρα ανέφαλα πυκνώνουν.

Κι όμως αυτή την εποχή που τα διάφορα κιτς επιβάλλονται, το λαϊκό τραγούδι βρίσκει το δρόμο του μέσα από μεγάλους πρωταγωνιστές, που μπορεί να ξεκίνησαν από το κοινωνικό περιθώριο αλλά γρήγορα βρήκαν απήχηση στις καρδιές των λαϊκών ανθρώπων! Η Ρόζα, ο Τούντας, ο Μάρκος Βαμβακάρης ανοίγουν το δρόμο για να ακολουθήσουν και άλλοι.

Η Ρόζα Εσκενάζυ διακρίνει το ταλέντο της Χασκίλ και την προωθεί. Το νήμα της πορείας της Χασκίλ δεν είναι εύκολο να το ακολουθήσομε. Μετά το  1954 που έφυγε σε ηλικία μόλις 36 χρονών, τα πάντα τα σκεπάζει η λήθη του χρόνου.

Η φυλακή του σκότους! Ξέρομε όμως ότι από το 1946 μέχρι το τέλος ηχογράφησε τραγούδια που όσο περνούν τα χρόνια γίνονται προσευχές στα πικραμένα χείλη των ελλήνων. Μπορεί να τα μάθαμε από άλλους ερμηνευτές αλλά σιγά σιγά βρήκαμε τις πρώτες εκτελέσεις. Και η Έφη Μαχιμάρη βρίσκει το νήμα της ζωής της Στέλλας  Χασκίλ και το ξετυλίγει με μυθιστορηματική γραφή και μαεστρικό τρόπο!

Στο έργο της Έφης βρίσκομε αλήθειες και έχομε το δικαίωμα να τις καταλαβαίνομε! Βρίσκομε την εικόνα της Ελλάδας των δίσεκτων χρόνων, βρίσκομε τη τραγική μοίρα των εβραίων και τα κολαστήρια του Αουσβίτς. Βρίσκομε όμως και τη μεγάλη ψυχή του λαού για αξιοπρέπεια και λευτεριά.

Βρίσκομε το πόνο του έλληνα να βγαίνει στο τραγούδι με αριστουργηματικές μορφές. Άλλωστε το τραγούδι είναι μια τεράστια κατάκτηση στη χώρα μας! Κι εκείνοι που το υπηρέτησαν ξέφυγαν από τις κοινοτυπίες της εποχής με πρωτότυπο τρόπο και όπου η ατομική προσφορά του κάθε πρωταγωνιστή είναι μοναδική.

Καινοτόμοι μουσικοί ξεκινούν να δίνουν δημιουργίες που σήμερα είναι προσευχές για τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό και ας πολεμήθηκαν εκείνα τα χρόνια!

Η έλλειψη στοιχείων και ντοκουμέντων έκανε την Έφη να ψάξει, να ερευνήσει για πέντε χρόνια τη ζωή της Χασκίλ. Πολύτιμη η βοήθεια του Μάριου Ιεχασκίλ! Σπουδαία η συνδρομή στην επιμέλεια της ξεχωριστής λαογράφου, της Μιράντας Τερζοπούλου.

Η Έφη μας δίνει τις δυνατότητες να ψάξομε τον κόσμο της χώρας μας, λαμβάνοντας υπόψη τη λαϊκή τέχνη και τους πρωταγωνιστές της, χωρίς υπερβολές και λαγνείες. Στην  αλληλουχία των γεγονότων της ζωής της Χασκίλ κι όπου το νήμα είναι κομμένο, η συγγραφέας με εξαίσιο τρόπο στήνει γέφυρες, δράσεις, δημιουργεί στιγμές και η σκέψη ταξιδεύει στην αγάπη για το λαϊκό πολιτισμό και στην αγάπη της ζωής!

Γενικά το μυθιστόρημα κρύβει γνώσεις, ανακαλύψεις, αυτονομία στην ιστορία του. Μας δείχνει την Ελλάδα των δημιουργών, των ερμηνευτών, των λαϊκών ανθρώπων στο παιγνίδι της ζωής κι όλων εκείνων που αναζητούν τη ρωγμή να βγουν από το σκοτάδι στο φως.

Η Έφη δεν θέλει να παίξει το ρόλο του ρεμπετολόγου ή του εθνομουσικολόγου αλλά εξερευνά την ανθρώπινη ύπαρξη της Στέλλας και την περιγράφει με ξεχωριστό τρόπο. Κι αυτή η ιστορία αγκαλιάζει τριάνταέξι χρόνια και συλλαμβάνει τις δυνατότητες των πρωταγωνιστών και τα επιτεύγματα τους!

Η Έφη παραθέτει όλη τη μεγάλη πορεία από το ξεκίνημα μέχρι και τη τελευταία περιοδεία της, που γνώρισε την αποθέωση στη Σμύρνη και στη Πόλη, παρέα με τον Οδυσσέα Μοσχονά. Ο Τσιτσάνης, ο Χιώτης, ο Καλδάρας, ο Μάρκος, ο Λαύκας, ο Παπαϊωάννου, ο Τάκης Μπίνης, ο Μοσχονάς και τόσοι άλλοι θα βρουν την βελούδινη ερμηνεύτρια των τραγουδιών τους και μια υπέροχη συνεργάτιδα!

Κι όσο κι αν προσπάθησαν οι άφρονες εξουσίες να το καταχωνιάσουν, η νεολαία στη δεκαετία του 60, του ξαναέδωσε ζωή και την αίγλη που του αξίζει! Η Ελληνίδα τραγουδίστρια με σεφαραδίτικες ρίζες ξαναζεί μέσα από το πόνημα της Έφης! Κι επειδή έζησα από κοντά την προσπάθεια της Έφης, μπορώ να πω ότι το βιβλίο ετούτο κρύβει πολύ κόπο, έρευνα, συζητήσεις και πολύ αγάπη για το λαϊκό τραγούδι!

Η Στέλλα έφυγε νεότατη, σε ηλικία μόλις 36 χρονών αλλά οι προσπάθειες της Έφης, της ξαναδίνουν ζωή και αναδεικνύουν το έργο και τον χαρακτήρα της.

Αν σκεφτούμε τη ζωή της στην εποχή που έζησε, τότε θα καταλάβομε ακόμη περισσότερο την αξία του έργου της Στέλλας αλλά και την αξία της κοπιαστικής εργασίας της Έφης! Τούτο το βιβλίο κρύβει ξενύχτια και βασανιστικές σκέψεις, ευγένεια και χαρμολύπη, κρύβει πόνους και νταλκάδες , κρύβει ένα σπουδαίο μέρος του λαϊκού μας πολιτισμού, αναδεικνύει και ξαναδίνει φως σε ότι είχε καταδικαστεί στη λήθη και στο σκοτάδι!

Είναι ο καρπός της σκληρής εργασίας της Έφης για τη Στέλλα Χασκίλ! Άλλωστε μυστικά της Έφης και της Στέλλας είναι γραμμένα σε τούτο το βιβλίο!  Κι εγώ που έζησα από κοντά όλη τη προσπάθεια της δημιουργίας και της σύνθεσης, σας προτείνω να ξεκαρπουλίσετε τους καρπούς αυτού του έργου με όρεξη για τα παιγνίδια και τις αξίες της ζωής, αυτές που υμνεί ο λαϊκός μας πολιτισμός!

Πολύ το γουστάρω να βλέπω τα νέα παιδιά να μαθαίνουν να παίζουν τα λαϊκά μας όργανα και να χορεύουν τους λαϊκούς χορούς και να αναζητούν και το νέο , το άγνωστο και να βάζουν φως στα όνειρα τους!

Για να φτιάξεις το νέο και το καινούργιο, για να ανοίξεις νέους δρόμους, πρέπει να γνωρίζεις πολύ καλά τους θησαυρούς τους παλιούς, τη γνώση των νεκρών και το έργο τους, που όσο του ξαναδίνομε ζωή και φως τόσο πιο καινοτόμοι και δημιουργικοί θα γινόμαστε!

Γι αυτό τέτοιες προσπάθειες όπως ετούτη της Έφης έχουν ιδιαίτερη αξία και αποτελούν φάρμακο, βότανο και γιατροσόφι για την υγεία του λαϊκού μας πολιτισμού! Το έργο της Έφης δείχνει ακόμη μια φορά ότι το ρεμπέτικο αποτελεί μέρος της άυλης κληρονομιάς ενώ η περίπτωση της Στέλλας είναι ιδιάζουσα και μοναδική και περνά στο πάνθεο του λαϊκού μας πολιτισμού!

Η Έφη Μαχιμάρη είναι ποιήτρια και συγγραφέας. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές, Χαμόγελα της μοναξιάς, Νυχτερινό Ρεσάλτο, Ακτογραφώντας και Στην Πόλη.

Αγάπησε και υπηρέτησε το ραδιόφωνο. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και τα τελευταία χρόνια ζει στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η μυθιστορηματική βιογραφία της Στέλλα Χασκίλ είναι το πρώτο της έργο σε πεζό λόγο που εκδόθηκε.

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την παρουσίαση  του βιβλίου