Προσωπαγνωσία – Μπραντ Πιτ: Τι είναι αυτή η διαταραχή που παίζει περίεργα παιχνίδια με το μυαλό του σταρ
Πώς επηρεάζει η διαταραχή τον εγκέφαλο και τη ζωή των πασχόντων και των... συμπασχόντων
Σε κάποιους ανθρώπους, ο εγκέφαλος επιφυλάσσει περίεργα παιχνίδια. Για έναν περίπου στους 50, σύμφωνα με το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας (NHS), πρόσωπα του οικογενειακού, κοινωνικού και ευρύτερου περιβάλλοντος θα παραμείνουν «άγνωστα» και η φωνή, οι κινήσεις τους, τα ρούχα ή τα μαλλιά τους μεταξύ άλλων θα γίνουν οι βοηθητικές πληροφορίες για να μπορέσει κάπως να τα αναγνωρίσει. Η «προσωπαγνωσία», όπως αποκαλείται η παθολογική αδυναμία αναγνώρισης προσώπων, κέντρισε το ενδιαφέρον μετά την εξομολόγηση του Αμερικανού ηθοποιού, Μπραντ Πιτ, ότι ενδεχομένως αυτός είναι ο λόγος που δυσκολεύεται να ταυτοποιήσει ακόμα και πρόσωπα από την οικογένειά του.
«Πρόκειται για νευρολογική διαταραχή που δεν επιτρέπει στα άτομα να αναγνωρίζουν πρόσωπα ή χαρακτηριστικά των προσώπων», αναφέρει στο ygeiamou.gr και στο protothema.gr o Ψυχολόγος και Διδάκτωρ Ιατρικής, Βασίλης Κιοσσές και διευκρινίζει ότι η αδυναμία του ατόμου να ανακαλέσει πρόσωπα που γνωρίζει δεν πρέπει να συγχέεται με προβλήματα μνήμης όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις των νόσων Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον ή λοιπών νευροεκφυλιστικών παθήσεων.
Η προσωπαγνωσία μπορεί να είναι αναπτυξιακή (συγγενής προσωπαγνωσία) είτε, σπανιότερα, επίκτητη. Ενώ για την επίκτητη γνωρίζουμε ότι θα προκληθεί κατόπιν εγκεφαλικής βλάβης (π.χ. εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμός ή λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος), η διαθέσιμη γνώση για την αναπτυξιακή είναι περιορισμένη. Σχετίζεται με κληρονομικούς παράγοντες -ιδίως συγγένεια πρώτου βαθμού- αλλά δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί, σύμφωνα με την Ψυχολόγο και Οικογενειακή Σύμβουλο Γεωργία Χριστίνα Κανελλοπούλου, η οποία εξηγεί στο ygeiamou.gr και στο protothema.gr ότι ο ορισμός και η διάγνωση της διαταραχής μετρά είκοσι περίπου χρόνια. «Ο παππούς γέρασε και ξεχνά πρόσωπα», θα έλεγε μάλλον κάποιος τον περασμένο αιώνα.
Άγνωστοι μπροστά στον καθρέφτη
«Καταλαβαίνουμε πως επηρεάζει άμεσα τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του ατόμου και μπορεί συχνά να οδηγήσει σε εκδηλώσεις κοινωνικού άγχους», εξηγεί ο κ. Κιοσσές. Παιδιά με τη διαταραχή εκ γενετής δεν θα αναπτύξουν ποτέ την ικανότητα αναγνώρισης προσώπων ενώ στις περιπτώσεις επίκτητης προσωπαγνωσίας η «διαγραφή» θα είναι μόνιμη και χωρίς όρια: η δυσκολία αναγνώρισης θα συμπεριλάβει δημοφιλή πρόσωπα ή και άτομα του στενού περιβάλλοντος, εντείνοντας τη δυσφορία του πάσχοντος. Σε κάποιες περιπτώσεις, η διαταραχή θα εμποδίσει το άτομο να αναγνωρίσει ακόμα και τον εαυτό του στον καθρέφτη ή φωτογραφίες.
Οι επιπτώσεις είναι έντονες και εκτείνονται σε κάθε έκφανση της ζωής. Σύμφωνα με την κ. Κανελλοπούλου, θα επηρεάσει τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις καθημερινές δραστηριότητες, την ψυχαγωγία, τις σπουδές, την εργασία ή και τη σεξουαλική ζωή. Ως «άγνωστος μεταξύ αγνώστων», το άτομο με προσωπαγνωσία μπορεί να αντιμετωπίσει δυσκολίες έως και στον προσανατολισμό του, να μην αναγνωρίσει τη γειτονιά του αφού δεν μπορεί να ταυτοποιήσει τους γείτονες, σημειώνει ο κ. Κιοσσές.
Πάσχοντες και συμπάσχοντες στη διαχείριση της διαταραχής
Εύλογα, θα σκεφτόταν κανείς, κατηγορήθηκε ως επηρμένος και κενόδοξος ο χολιγουντιανός αστέρας, σύμφωνα με τις δηλώσεις του. Η πληροφόρηση του γενικού πληθυσμού για τη νευρολογική διαταραχή είναι ανύπαρκτη ή ελλιπής. Μικρή είναι και η πρόοδος της επιστημονικής κοινότητας, η οποία εργάζεται επισταμένως στο ζήτημα της προσωπαγνωσίας για να «ξεκλειδώσει» τους μηχανισμούς πίσω από τη διαταραχή. Σύμφωνα με το NHS, έχουν ήδη σχεδιαστεί και «τρέχουν» προγράμματα εκπαίδευσης των ατόμων ώστε να βελτιώσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν πρόσωπα.
Όπως σε κάθε ζήτημα υγείας, τα άτομα με προσωπαγνωσία βρίσκονται στη μία πλευρά. Στην άλλη, τοποθετούνται οι σύντροφοι, οι συγγενείς και οι φίλοι, πρόσωπα του στενού και ευρύτερου κοινωνικού κύκλου που καλούνται να διαχειριστούν την κατάσταση και να σηκώσουν το βάρος που τους αναλογεί. «Πολλοί θα βιώσουν απόρριψη, θα σκεφτούν «γιατί ξέχασε πρώτα ή μόνο εμένα;»», αναφέρει η κ. Κανελλοπούλου. Οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες και η προσαρμογή στα νέα δεδομένα αναγκαία.
Θα πρέπει να αποδεχθούν ότι η όψη τους δεν είναι γνώριμη και να βοηθήσουν τα άτομα με τη διαταραχή να τους αναγνωρίζουν μέσω άλλων ερεθισμάτων. Να αναμένουν ότι απλές δραστηριότητες όπως η από κοινού παρακολούθηση μιας ταινίας δεν θα είναι όπως πριν. Όχι απλώς γιατί τα άτομα με προσωπαγνωσία αδυνατούν να ταυτοποιήσουν τους χαρακτήρες αλλά γιατί δυσκολεύονται εν γένει να εστιάσουν την προσοχή τους, αναφέρει η ψυχολόγος. «Ενδεχομένως να πρέπει κάθε φορά να τους εξηγούν ποιοι είναι», προσθέτει και προειδοποιεί για δυσάρεστες «εκπλήξεις», όπως μια τρομαγμένη αντίδραση από το άτομο με τη διαταραχή όταν δεν αναγνώρισε ποιος κοιμόταν πλάι του.
Όσοι επομένως συμπάσχουν και θέλουν να παρέχουν υποστήριξη, θα πρέπει να καταβάλουν ατομική προσπάθεια είτε με την αρωγή επαγγελματιών ψυχικής υγείας και, κυρίως, να αφήσουν κατά μέρος την έντονη συχνά ανάγκη τους για παροχή φροντίδας. Τα άτομα με προσωπαγνωσία δεν θέλουν να νιώθουν ασθενείς.
