Μηνύματα του πρώτου γύρου
Tου Γιώργου Σιακαντάρη
Σήμερα διεξάγεται ο δεύτερος γύρος των εσωκομματικών εκλογών στο Κίνημα Αλλαγής. Όποιος και να είναι νικητής, αν και το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου μάλλον δεν αλλάζει, ευχή όλων των σοσιαλδημοκρατών είναι αυτός ο χώρος να δυναμώσει.
Χωρίς σοσιαλδημοκρατία τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα είναι «μισά». Ο πρώτος γύρος διεξήχθη με εντυπωσιακά δημοκρατικό τρόπο. Η αείμνηστη Φώφη Γεννηματά είχε φροντίσει γι’ αυτό, πράγμα που αποδεικνύει πως όσον αφορά τη δημοκρατική συνείδησή της και το ενωτικό της άνοιγμα την είχαμε αδικήσει, του γράφοντος συμπεριλαμβανόμενου. Συγγνώμη.
Είναι όμως η εκλογή από τη «βάση», όπως έχει επικρατήσει και σε παραδοσιακά ευρωπαϊκά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, μια καθαρά δημοκρατική επιλογή ή αποτελεί ένα από τα λιθαράκια απαξίωσης των συγχρόνων κομμάτων;
Από τη στιγμή που θα αποφασίζαμε ότι τα κόμματα όπως τα ξέρουμε σήμερα ως θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, δεν έχουν λόγο ύπαρξης και πρέπει να τα αντικαταστήσουμε με άμεσους πολιτικούς θεσμούς θα ήταν μια καλή λύση. Αν όμως αποφασίζαμε κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να κάνουμε και το επόμενο βήμα.
Η «δημοψηφισματική», η «συμμετοχική» δημοκρατία θα έπρεπε να αντικαταστήσουν την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Και τότε θα αποχαιρετούσαμε την Αλεξάνδρεια που ξέραμε, την «Αλεξάνδρεια του Διαφωτισμού». Τότε σε εποχές έξαρσης των συνωμοσιολογικών σκοταδιστικών θεωριών θα υπογράφαμε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Ή μήπως επειδή τον έχουμε ήδη «υπογράψει» αναπτύσσεται ο σκοταδισμός; Νομίζω πως αν και πολλοί ενθουσιάζονται με την εκλογή από τη «βάση», αν έβλεπαν το πράγμα απ’ αυτή την γωνία, θα το ξανασκέφτονταν.
Αυτή η εκλογή από τη μια κινητοποιεί πολλούς πολίτες και τους φέρνει στην πολιτική σκηνή, πράγμα θετικό βεβαίως, από την άλλη αποδυναμώνει τα κόμματα, τις οργανώσεις και τα μέλη τους, όπου όλα αυτά χάνουν ρόλους και κυρίως απαξιώνει τους διαμεσολαβητικούς θεσμούς μεταξύ ηγέτη και «βάσης».
Έτσι ο εκάστοτε ηγέτης γίνεται κυρίαρχος, αφού πλέον δεν χρειάζεται να επικαλείται τους κομματικούς θεσμούς (τοπικές οργανώσεις, κεντρικά και ανώτατα όργανα) για να νομιμοποιεί την εξουσία του.
Έτσι οδηγούμαστε στην «προεδροποίησή» των κομμάτων και στην αυταρχικοποίηση της εκτελεστικής εξουσίας που μεγαλώνουν σαν δίδυμα. Από τη δημοκρατία των ταξικών με ιδεολογία κομμάτων περνάμε στα πολυσυλλεκτικά και από εκεί στα αποϊδεολογικοποιημένα κόμματα καρτέλ. Ένα τέτοιο κόμμα προσελκύει ψηφοφόρους όχι στη βάση κάποιων ιδεολογικών αφηγήσεων και ταξικών αναφορών αλλά ανακατανέμοντας αγαθά και θέσεις.
Όσοι δεν απολαμβάνουν τα οφέλη από μια τέτοια ανακατανομή τα εγκαταλείπουν για χάρη των αντι-ελιτιστικών κομμάτων διαμαρτυρίας. Οι «παρίες» των κομμάτων καρτέλ στρέφονται στα κόμματα διαμαρτυρίας.
Όλα αυτά οδηγούν στην περιθωριοποίηση των κοινοβουλευτικών θεσμών. Τούτων δοθέντων ο δρόμος για μετατροπή της πολιτικής σε τεχνοκρατική «υπόθεση» και το διαζύγιο μεταξύ της πολιτικής και της σφαίρας του δημόσιου συμφέροντος είναι πολύ κοντά.
Ανεξαρτήτως όμως αυτών των παρατηρήσεων δεν πρέπει να μη ληφθεί υπόψη η κεντρική παρακαταθήκη του μηνύματος των 270.000 πολιτών που- εν μέσω κινδύνων από την πανδημία- προσήλθαν να ψηφίσουν.
Το μήνυμα όλων αυτών ήταν το ότι απογοητευμένοι οι πολίτες από τη στασιμότητα της κυρίαρχης Νέας Δημοκρατίας και την απολύτως αποτυχημένη προσπάθεια του κ. Τσίπρα να δείξει πως είναι άλλος από αυτό που είναι αναζητούν την αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Υπάρχουν όμως και άλλα επιμέρους μηνύματα.
Αν η πολιτική είναι πλέον ένας σκελετός επικοινωνίας «εύπεπτων» μηνυμάτων χωρίς ενσαρκωμένες ιδέες, ο Μιχάλης Μητσός στα Νέα (6-12-2021) το ονόμασε «δημιουργική ασάφεια», όπου αρκεί η επίκληση του νέου για να εκλεγεί κάποιος στην ηγεσία ακόμη και κομμάτων που στο παρελθόν τους (Ανδρέας Παπανδρέου και Κώστας Σημίτης) έσφυζαν από ιδέες, τότε είναι αυτονόητη η πρωτιά των εκλογών του πρώτου γύρου και πιθανότατα και του σημερινού δεύτερου.
Αν όμως η «ανανέωση» αρκεί για να κερδίσει κάποιος, δεν αρκεί για να κάνει αυτό το κόμμα ό,τι ήταν επί εποχής των προαναφερθέντων ηγετών.
Για να ξαναγίνει αυτό ο δεύτερος πόλος του πολιτικού συστήματος, θα πρέπει ο νέος ηγέτης του να αποκτήσει και αφήγηση, όχι ατάκτως ειρημένες θέσεις χωρίς κορμό και κυρίως χωρίς ταξικές προτεραιότητες. Η δημιουργική ασάφεια εκλέγει, αλλά δεν ανατρέπει και τους κομματικούς συσχετισμούς.
Το δεύτερο επιμέρους μήνυμα ήταν πως η Ελλάδα, μια χώρα που έχει εγκλωβιστεί στα δίχτυα της οικογενειοκρατίας και της «πριγκιπικής» σχέσης ηγετών και πολιτών, είναι σε θέση να ξεπεράσει αυτή τη σχέση, ακόμη και αν ο συμπαθής φορέας της εκφράζει μια πιο ανοικτή και πιο σοσιαλδημοκρατική κοινωνία.
Το τρίτο μήνυμα αφορά το ότι αν κάποιος έχει αφήγηση σοβαρή για θέματα κοινωνικής πολιτικής, αλλά δεν τη δένει με το όραμα μιας χώρας που δεν φοβάται ακόμη και τη σκιά της, τότε η αποτυχία είναι πιθανή.
Δεν μπορεί κάποιος να διεκδικεί την ηγεσία ενός κεντροαριστερού σχηματισμού με κοινωνικές προτάσεις και συνάμα «δεξιά» φοβική στάση έναντι των γειτόνων της χώρας και της μετανάστευσης.
Δεν μπορεί να θεωρείς μίασμα τη Συμφωνία των Πρεσπών, την ίδια στιγμή που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θεώρησαν ότι με αυτήν άρχισες να ξεπερνάς τα «βαλκάνια» σύνδρομά σου. Ανεξαρτήτως όλων αυτών εύχομαι αυτός ο χώρος να παραμείνει πολιτικά ενωμένος και ο νέος ηγέτης του να μας εκπλήξει και να εκφράσει την ιδεολογικο-πολιτική και όχι μόνο την ηλικιακή ανανέωση.
Γιώργος Σιακαντάρης
