Τι θα έλεγε στους ανεμβολίαστους ο Βολταίρος

Toυ Γιώργου Σιακαντάρη

Στις 21 Νοεμβρίου 1694 γεννήθηκε ο Φρανσουά Μαρί Αρουά, γνωστός στους πάντες ως Βολταίρος. Αυτός δεν ήταν μόνο επιφανής εκπρόσωπος του Διαφωτισμού, αλλά και εκφραστής αυτού που πολύ αργότερα ονομάστηκε στρατευμένη διανόηση.

Όλο το έργο του διαπερνιέται εγκάρσια από τα αγωνιώδη ερωτήματα της ύπαρξης του Θεού, του ρόλου της Εκκλησίας, του φανατισμού, της απόρριψης της μεταφυσικής θεώρησης περί της ψυχής και της αθανασίας της, αλλά κυρίως από το αγχώδες ερώτημα για τα όρια της γνώσης και της ελευθερίας του ανθρώπου.

Έγραψε θεατρικά έργα, ιστορικές μελέτες, ποιήματα, κριτικές, δεν ήταν όμως ούτε δραματουργός ούτε ιστορικός ούτε ποιητής. Πάνω απ’ όλα ήταν ένας μη συστηματικός φιλόσοφος.

Σ’ αυτόν αποδίδεται η ανόητη, για τα δικά του πιστεύω, φράση: «Διαφωνώ με ότι λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να το λες». Φράση εντελώς ξένη με το μαχητικό πνεύμα του φιλόσοφου που έγραφε λίβελλους γι’ άλλους φιλόσοφους, όπως για τον Ρουσσώ, με τους οποίους διαφωνούσε.

Αν πάντως στο κίνημα των ανεμβολίαστων υπήρχε έστω και κόκκος γνώσης θα έπρεπε ήδη να είχε κάνει σημαία του αυτή τη φράση, έστω κι αν δεν ανήκε στον Βολταίρο.

Αλλά αλήθεια τι θα έλεγε ο πραγματικός Βολταίρος στους ανθρώπους που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, τη ζωή των δικών τους ανθρώπων και των ζωή των συνανθρώπων τους. Σίγουρα δεν θα τους έλεγε πως διαφωνεί με τις ανόητες συνωμοσιολογικές θεωρίες που εκπέμπονται από τα χείλη τους, αλλά και γράφουν στα πληκτρολόγιά τους, αλλά θα κάνει το παν για να τις λένε.

Αντιθέτως θα τους έλεγε πως ο ρόλος του πνευματικού ανθρώπου είναι να καταπολεμά μέχρι τελικής πτώσης με όλη του τη σοφία και τη γνώση, όλους όσοι διαδίδουν θεωρίες που απειλούν το κυριότερο αγαθό του ανθρώπου: Τη ζωή. Θα τους έλεγε πως  «χρειάστηκαν αιώνες για να γνωρίσουμε ένα μέρος των νόμων που διέπουν τη φύση. Μια μέρα αρκεί στον σοφό για να γνωρίσει τα καθήκοντα του ανθρώπου» (Φιλοσοφικό Λεξικό, λήμμα Φιλόσοφος).

Αυτά τα καθήκοντα είναι εκείνες οι αρετές που «ωφελούν την κοινωνία». Και οι πράξεις και τα λόγια των ανεμβολιαστών δεν ωφελούν την κοινωνία. Θα τους έλεγε πως «ο φανατισμός τους είναι για τη δεισιδαιμονία ό,τι είναι η έξαψη για τον πυρετό… και ότι όποιος υποστηρίζει με την τρέλα του τον φόνο είναι ένας φανατικός»

Και θα συνέχιζε λέγοντάς τους πως η νηφάλια σκέψη «εξημερώνει τα ανθρώπινα ήθη και προλαβαίνει τις ακρότητες του κακού…γαληνεύει την ψυχή και ο φανατισμός δεν συνάδει με τη γαλήνη ( Φιλοσοφικό Λεξικό, λήμμα Φανατισμός).

Σε καμία περίπτωση όμως δεν θα τους έλεγε ότι θα παλέψει μέχρι θανάτου για να έχουν αυτοί το δικαίωμα «να σκοτώνουν». Αντιθέτως θα έδινε και τη ζωή του για να πάψουν ορισμένοι να διαδίδουν θανατηφόρες δεισιδαιμονίες.

Γιώργος Σιακαντάρης