Ποια ανάκαμψη μετά την Pasokification
Toυ Γιώργου Σιακαντάρη
Εκεί που μέχρι πριν λίγους μήνες πολλοί μιλούσαν για την περιβόητη pasokification της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας- την πτώση δηλαδή των ποσοστών της στο ύψος αυτών του ΠΑΣΟΚ του 2015- κάποιοι σήμερα μιλούν για την ανάκαμψή της.
Την πασοκοποίηση πλέον μόνο η ελληνική περίπτωση του Κινήματος Αλλαγής και το Ολλανδικό Εργατικό Κόμμα επιβεβαιώνουν ακόμη. Στα καθ’ ημάς η απουσία διαμάχης ιδεών, από τους περισσότερους υποψηφίους για την ηγεσία στο ΚΙΝΑΛ- μόνο ο Αντρέας Λοβέρδος έχει καταθέσει τη δική του Διακήρυξη- δεν προκαλεί το λάλημα κανενός πετεινού που προαναγγέλλει το ξημέρωμα.
Είτε ΚΙΝΑΛ είτε ΠΑΣΟΚ ο χώρος πρέπει να επανασυνδεθεί με τις ιδέες -αν έχει- για να ανακάμψει. Δεν αρκούν τα κούφια συνθήματα περί ανανέωσης χωρίς ιδέες για να έρθει το νέο. Δεν αρκεί και η επίκληση του παρελθόντος για να υπάρχει μέλλον.
Ο Μαρξ, παραφράζοντας τον Χέγκελ, υποστήριζε πως την πρώτη φορά η ιστορία εκδηλώνεται ως τραγωδία, αλλά όταν και αν επαναληφθεί γίνεται φάρσα. Αυτός επίσης τόνιζε πως «η παράδοση όλων των νεκρών γενιών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών» (18η Μπρυμαίρ).
Δεν αρκεί, σύμφωνα με τον ίδιο, η επίκληση των φοβισμένων πνευμάτων του παρελθόντος, τα μαχητικά συνθήματα του, οι παλιές στολές του για να στηθεί μια νέα σκηνή. Με όλα αυτά παρόντα, παρατηρεί ο Μαρξ, τον θείο Ναπολέοντα διαδέχθηκε ο μικρός ανιψιός του Λουδοβίκος Ναπολέον, τον Δαντόν ο Κοσιντιέρ, τον Ροβεσπιέρο ο Λουί Μπλαν.
Να γιατί την τραγωδία διαδέχθηκε η φάρσα. Αλήθεια τι θα έγραφε, αν ήξερε τον Ανδρέα Παπανδρέου; Ελπίζω πως δεν θα ήταν αναγκασμένος να μιλήσει για τραγικωμωδία.
Το Κίνημα Αλλαγής-ΠΑΣΟΚ για να κτίσει το μέλλον του, με σεβασμό στο πολύτιμο για τη χώρα παρελθόν του, χρειάζεται να αλλάξει ριζικά. Αν νομίζει ότι αρκεί να το σηκώσει το κύμα της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, τότε θα παριστάνει τον σέρφερ σε λιμανάκι.
Η ανάκαμψη της σοσιαλδημοκρατίας είναι φαινόμενο, αλλά ακόμη δεν έχει γίνει τάση. Η ανάκαμψή της δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ήταν μαζί με τη χριστιανοδημοκρατία ακόμη και πριν είκοσι χρόνια.
Μετά το 2008 το μείζον δεν είναι η αντίθεση εχθροί-φίλοι της δημοκρατίας, όπως πιστεύεται, αλλά το ότι ο παλαιός δικομματικός διπολισμός έχει παραχωρήσει τη θέση του στον πολυκομματικό διπολισμό, όπου η επικοινωνία και το χρήμα επικυριαρχούν της πολιτικής και των ιδεών.
Το SPD βγήκε πρώτο κόμμα με 25,7%. Οι χριστιανοδημοκράτες αντίπαλοί του δεύτεροι, πολύ κοντά, με 24,1%. Και τα δυο όμως κόμματα του γερμανικού διπολικού μεταπολεμικού θαύματος που το 1998 άθροιζαν στο 76,1%, τώρα δεν έφτασαν ούτε καν στο 50%. Οι αντιμονεταριστές Πράσινοι με 14,8% και οι μονεταριστές Φιλελεύθεροι με 11,5% έγιναν ρυθμιστές. Γι’ αυτό πρώτα συνεννοήθηκαν μεταξύ τους. Η συναλλαγή βασικός παίκτης, οι ιδέες στον πάγκο.
Το ίδιο παντού. Στη Δανία στις εκλογές του 2019 οι σοσιαλδημοκράτες με 25,9% και το Συντηρητικό Λαϊκό με 6,6% δεν φτάνουν το 33%. Οι ξενόφοβοι με υπεραναπτυγμένη όμως κοινωνική ατζέντα σοσιαλδημοκράτες συγκυβερνούν με το Κοινωνικό Φιλελεύθερο Κόμμα του 8,6%, το Σοσιαλιστικό Λαϊκό Κόμμα του 7,7%, την Κόκκινο-Πράσινη Συμμαχία του 6,9%, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα των Φερόε και δυο μικρά κόμματα της Γροιλανδίας.
Στη Νορβηγία το άθροισμα του Νορβηγικού Εργατικού Κόμματος (26,35%), των Συντηρητικών (20,44%) και των Χριστιανοδημοκρατών (4,2%), μόλις ξεπερνά το 50%. Στην Ολλανδία το Εργατικό Κόμμα- άνω του 30% τη δεκαετία του 1990, γύρω στο 25% τα πρώτα πέντε χρόνια της δεκαετίας του 2010- το 2017 και το 2021 κινείται στο 5,7%, ενώ η Χριστιανοδημοκρατική Έκκληση- καχεκτική συνέχεια του παλαιού Καθολικού Κόμματος – στο 9,5%.
Στην Φιλανδία στις εκλογές του 2019 το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα ήταν πρώτο μόνο με 17,7% και ο Κεντροδεξιός Εθνικός Συνασπισμός τρίτος με 17%. Ούτε 35% και οι δυο. Οι Φιλανδοί σοσιαλδημοκράτες συγκυβερνούν με το Κόμμα του Κέντρου, την Πράσινη Ένωση, την Αριστερή Συμμαχία και το Λαϊκό Κόμμα.
Μια εντελώς ετερόκλητη συμμαχία. Στη Σουηδία από το 2018 οι σοσιαλδημοκράτες με 28,26% και το Κόμμα της Μετριοπάθειας που αποτελεί τη νέα μορφή των παλαιών Συντηρητικών με 19,84%, δεν θυμίζουν σε τίποτα τον παλαιό διπολισμό. Το Κόμμα του Κέντρου με 8,61%, οι Φιλελεύθεροι με 5,49% και οι Πράσινοι με 4,41% αποτελούσαν τους συμμάχους του αποχωρήσαντος, μετά από πέντε χρόνια, πρωθυπουργού Στέφαν Λεβέν.
Η αντικαταστάτρια του Μαγκνταλένα Άντερσον πιθανόν να λάβει στήριξη από το ενισχυμένο στο 8% πρώην κομμουνιστικό Αριστερό Κόμμα αντί των Κεντρώων. Στην Ιταλία η πασοκοποίηση αφορά την παλιά χριστιανοδημοκρατία και τη μπερλουσκονική Δεξιά.
Ο διπολικός δικομματισμός παραμένει ισχυρός μόνο στη Μεγάλη Βρετανία (75%) και εν μέρει στην Πορτογαλία (64,12%) και στην Αυστρία με λίγο κάτω από το 60%. Το 2019 το Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα, διάδοχος της Χριστιανοδημοκρατίας, έλαβε 37,46% και οι Σοσιαλδημοκράτες 21,18%.
Επιχείρησα να εξετάσω εδώ αφενός την ελληνική πασοκοποίηση και αφετέρου τη σχετική ανάκαμψη της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Απομένει η εξέταση του τι χρειάζεται για να συνεχιστεί και αυξηθεί αυτή η ανάκαμψη και τι για να ανατραπεί η ελληνική πασοκοποίηση.
Γιώργος Σιακαντάρης
Τελευταίο του βιβλίο: Το πρωτείο της Δημοκρατίας. Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία ( Αλεξάνδρεια).
