Η μοναδικότητα του Άουσβιτς, το Κακό και οι «πολλοί φασισμοί»

Tου ΓιώργουΣιακαντάρη   

Συμπληρώθηκαν πριν τρεις μέρες 76 χρόνια από την απελευθέρωση του ναζιστικού στρατοπέδου εξόντωσης Άουσβιτς από τον σοβιετικό στρατό στις 27 Ιανουαρίου 1945.

Μέρα μνήμης για το τι σημαίνει ναζισμός.

Όσο όμως κυλούν τα χρόνια τόσο και αυξάνονται αυτοί που θεωρούν είτε ότι ο ναζισμός ταυτίζεται με τον κομμουνισμό είτε ότι υπάρχουν «πολλοί φασισμοί». Αυξάνονται δηλαδή αυτοί που στην ουσία αρνούνται τη μοναδικότητα του Άουσβιτς.

Μια κάποια «αριστερή» αντίληψη εξομοιώνει τον φασισμό με τον νεοφιλελευθερισμό, τις πολυεθνικές, τις εξώσεις, την αστυνομία γενικά, την «πανεπιστημιακή» αστυνομία ειδικά, το ίδιο το κράτος ως φορέα νόμιμης βίας.

Ενώ μια κάποια «φιλελεύθερη» αντίληψη ονομάζει φασισμό τη βία μέσα στα πανεπιστήμια, τα γιαουρτώματα, τα φασκελώματα, τις φωνές που ζητούν να καεί η Βουλή, τους «μπαχαλάκηδες», κάθε αντικοινοβουλευτικό κίνημα, κάθε στρατιωτική δικτατορία και κάθε ολοκληρωτισμό.

Ο φασισμός έχει πολλά πρόσωπα ισχυρίζονται τόσο οι «αριστεροί» μας όσο και οι «φιλελεύθεροι» μας, εξομοιώνοντας το φαινόμενο με διάφορες πολιτικές ή κάποιες μορφές βίας.

Βεβαίως μερικές απ’ αυτές τις πρακτικές μπορούν υπό προϋποθέσεις να ανάψουν το φυτίλι που συνδέεται με το φασιστικό μπαρούτι.

Δεν είναι όμως φασισμός κάθε μορφή βίας.

Φυσικά δεν είμαστε οι μόνοι, ούτε οι πρώτοι, που έχουμε να κάνουμε με τέτοιες αντιλήψεις. Στις δεκαετίες του 1980 και 1990 στη Δυτική Ευρώπη υπήρξαν –και υπάρχουν- κάποιοι που αρνούνταν τη μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος.

Αυτοί θεωρούσαν τα τάγματα θανάτου σαν μια πολιτική «προληπτικής ασφάλειας» στις επιθέσεις των κομμουνιστών και τον ναζισμό σαν αντίδραση στον κομμουνισμό και όχι ως κάτι αυτόνομο και εν τη γενέσει του

Κακό. Το ίδιο γίνεται και με κάποιες ερμηνείες για τους δικούς μας ταγματασφαλίτες και δωσίλογους.

Φασισμός όμως δεν είναι και η επένδυση στον φόβο, όπως κάποιες άλλες απολιτικές και αταξικές θεωρήσεις διατείνονται. Το Άουσβιτς δεν ήταν σκέτος φόβος. Αντισημιτικό, ρατσιστικό και εθνικιστικό έγκλημα ήταν. Όποιος φοβάται το πολιτικό κόστος να μιλήσει για αυτά, καταφεύγει σ’ απολιτικές ερμηνείες περί φόβου.

Το να θεωρείται απλά φόβος ο φασισμός, τον απαλλάσσει από τα τρία μείζονα χαρακτηριστικά του: Τον ρατσισμό, τον εθνικισμό και βεβαίως τον αντισημιτισμό. Τα δύο πρώτα και όχι ο φόβος από τον ξένο γενικά οδήγησαν στα χρυσαυγίτικα «παλληκάρια» που δολοφονούσαν «λαθρομετανάστες» ή στα συλλαλητήρια κατά των «γυφτοσκοπιανών» του «κρατιδίου».

Χωρίς τον αντισημιτισμό όμως, μαζί με το έγκλημα, δεν υπάρχει φασισμός. Για παράδειγμα ο τραμπισμός μόνο με τον ρατσισμό και τον εθνικισμό  δεν είναι φασισμός. Μόνο η μείξη του με τον αντισημιτισμό και το έγκλημα μπορεί να τον κάνει φασισμό.

Με τη σειρά τους οι θεωρίες του φαιοκόκκινου φασισμού ταυτίζουν τον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό και τα ούτως ή άλλως υπαρκτά άκρα με τον φασισμό. Όσο είναι αλήθεια πως ο σταλινισμός ήταν ένα εγκληματικό ολοκληρωτικό σύστημα με εκατομμύρια θύματα (τα στοιχεία δείχνουν πως τα θύματά του ήταν περισσότερα απ’ αυτά του φασισμού-ναζισμού), όσο είναι αλήθεια πως φασισμός και κομμουνισμός ήταν και οι δυο ολοκληρωτικά συστήματα, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως αυτά δεν πήγαζαν από τις ίδιες πηγές.

Στον ψύχραιμο και κριτικό λόγο, αντιθέτως από τα μέσα «κοινωνικής» δικτύωσης, υπάρχει αυστηρός διαχωρισμός των πηγών των διαφορετικών κοινωνικών φαινόμενων. Είτε αυτά είναι θετικά, όπως η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία -παρεμπιπτόντως και οι δημοκρατίες δεν ταυτίζονται- είτε αρνητικά, όπως ο ναζιστικός και ο κομμουνιστικός ολοκληρωτισμός.

Αν κανείς δεν διακρίνει αυτές τις λεπτές γραμμές, τότε μπορεί να θεωρεί την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση ως «προληπτικό πόλεμο» του Χίτλερ στη σχεδιαζόμενη επίθεση κατά της χώρας του από τους Σοβιετικούς ή να δικαιολογεί τα σταλινικά εγκλήματα με ανόητες αναλύσεις περί «περικύκλωσης» του σοσιαλισμού.

Τραβηγμένες στα «άκρα» τους οι λογικές της «ταύτισης» και των «πολλών φασισμών» οδηγούν σε συμπεράσματα πως δεν έχει σημασία αν στη Σοβιετική Ένωση νικούσε ο Χίτλερ ή ο Στάλιν. Φοβερό και να το σκέφτεσαι.

Η έκχυση είτε του κομμουνισμού είτε σημερινών φαινομένων πολιτικής βίας στον ίδιο αποστακτήρα με τον φασισμό μετατρέπουν τον τελευταίο σε μια κακή ιδεολογία σαν όλες τις άλλες κακές. Και όμως το Κακό του φασισμού, το Κακό του Άουσβιτς είναι Ανεπανάληπτο και Μοναδικό. Είναι Κακό με κεφαλαίο Κ. Τίποτα δεν είναι σαν αυτό.

Τίποτα δεν μοιάζει στον φασισμό και τίποτα δεν τον επαναλαμβάνει. Τίποτα όσο και να μοιάζει στο Άουσβιτς, δεν είναι σαν αυτό. Αυτό ήταν το δολοφονικό μίσος κατά όποιου τύχαινε να μη μοιάζει φυλετικά, εθνικά, θρησκευτικά και σεξουαλικά στα ναζιστικά τέρατα.

Η Χάνα Άρεντ υποστήριξε πως μεγάλο τμήμα των Γερμανών υπηρέτησαν τον ναζισμό σαν κοινοτοπία του κακού.  Το ίδιο έκαναν και οι περισσότεροι από τους χιλιάδες ψηφοφόρους της Χ.Α. Ο ναζισμός όμως αυτός καθαυτός καθόλου δεν είναι κοινοτοπία.

Ενώ η «ταύτιση» – όχι η ύπαρξη- των δυο άκρων και οι «πολλοί φασισμοί» όντως είναι κοινοτοπίες, αλλά όχι μόνο.

Πολλοί από τους υποστηρικτές αυτών των κοινοτοπιών είναι απλώς ιστορικώς αναλφάβητοι φανατικοί του διαδικτύου, αλλά κάποιοι πιο «επιτήδειοι» εκφράζουν μια παγκόσμια αναβίωση ενός νεοαντιδραστικού ρεύματος, το οποίο καταλήγει στη σχετικοποίηση του Ολοκαυτώματος και του φασισμού-ναζισμού.

Ογκώδης άγνοια και αντιδραστική σκέψη οδήγησαν ένα μέλος της ΟΝΝΕΔ στο «να ευχηθεί» σε πολιτικούς αντιπάλους του «άιντε και στα τρένα». Διεγράφη;

Γιώργος Σιακαντάρης