Για την δολοφονία του Μοχσέν Φαχριζαντέχ

Του Σίμου Ανδρονίδη

Την προηγούμενη εβδομάδα, στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, έλαβε χώρα η δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα Μοχσέν Φαχριζαντέχ, από ομάδα ενόπλων που πυροβόλησαν προς το μέρος του. Η δολοφονία αυτή, πραγματοποιήθηκε περίπου έναν χρόνο μετά την αντίστοιχη δολοφονία ενός άλλου Ιρανού αξιωματικού, του διοικητή των ‘Φρουρών της Επανάστασης’ Κάσεμ Σουλεϊμάνι, που εν προκειμένω, έχασε την ζωή του ευρισκόμενος στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης[1], μετά από στοχευμένη Αμερικανική, στρατιωτική επίθεση.

Εάν επιχειρήσουμε εν πρώτοις, μία τυπολογική προσέγγιση των δύο φονεύσεων,’[2] θα αναφέρουμε πως επρόκειτο για επιθετικές ενέργειες που θέτουν στο στόχαστρο δύο σημαντικούς και υψηλόβαθμους Ιρανούς αξιωματούχους που διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια επίτευξης των στόχων της Ιρανικής εξωτερικής (και εσωτερικής, στην περίπτωση του Φαχριζαντέχ) πολιτικής, καθίστανται άμεσα στοχευμένες, στο βαθμό που εκδηλώνοντας εις βάρος συγκεκριμένων προσώπων-αξιωματούχων που ‘κάτι’ συμβολίζουν και εκφράζουν.

Αντίστοιχα, η ειδοποιός διαφορά των δύο ενεργειών έγκειται στο ό,τι ενώ η μεν φόνευση του Σουλεϊμάνι συντελέσθηκε μέσω της χρήσης μη επανδρωμένου αεροσκάφους (drones), φέροντας στοιχεία ‘υβριδικότητας,’ η δε δολοφονία του Μοχσέν Φαχριζαντέχ αποτέλεσε αποτέλεσμα ενός σχεδιασμού επί χάρτου, που κινητοποίησε ανθρώπινο δυναμικό, εντασσόμενη σε μία λογική επιτήρησης των κινήσεων και των δραστηριοτήτων του Ιρανού πολιτικού επιστήμονα, έως ότου φθάσει η ‘κατάλληλη στιγμή.’

Με αυτόν τον τρόπο, μέσω της βίαιης εκτέλεσης δύο Ιρανών αξιωματούχων η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν επανέρχεται στο προσκήνιο, κάτι που μας ωθεί στο να πραγματοποιήσουμε μία περισσότερο περιεχομενική ανάλυση των δύο δολοφονιών η οποία άπτεται των βαθύτερων περιφερειακών διεργασιών που συντελούνται εντός της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής. Ως προς αυτό το πλαίσιο, δύναται να τονίσουμε πως, οι δύο επιθετικές ενέργειες προσιδιάζουν προς τον άξονα άμεσης και περαιτέρω, ριζικής αμφισβήτησης των βασικών συστατικών που χαρακτηρίζουν την Ιρανική εξωτερική πολιτική τουλάχιστον την τελευταία εικοσαετία.

Ας το δούμε αναλυτικότερα: Η βίαιη επίθεση που κατέληξε στην εκτέλεση του στρατιωτικού Κάσεμ Σουλεϊμάνι, συνεπεία της στοχοποίησης του από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αφενός μεν εντάσσεται σε μία στρατηγική προληπτικού πλήγματος που επιδιώκει να αναδείξει την εναντίωση των ΗΠΑ στην Ιρανική ασκούμενη γεω-πολιτική, κάτι που διεφάνη εντόνως την περίοδο διακυβέρνησης των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ, στοχεύοντας παράλληλα στην συμβολική και έμπρακτη θανάτωση (‘αποκοπή’) ενός από τους αρχιτέκτονες της γεω-πολιτικής παρουσίας του Ιράν στη Μέση Ανατολή και σύσφιγξης των σχέσεων με κρατικούς (Συριακό Μπααθικό καθεστώς) και μη κρατικούς δρώντες, όπως η Λιβανέζικη σιιτική οργάνωση της ‘Χεζμπολάχ.’

Εδώ το ζήτημα είναι να κοπεί η ‘κεφαλή,’ ή αλλιώς, μία από τις ‘κεφαλές,’[3] με τέτοιον τρόπο ώστε και το Ιράν να λάβει το μήνυμα, αλλά και να σχηματοποιηθεί εμπρόθετα το περίγραμμα της αντι-Ιρανικής εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ.

Πολιτική που δεν μένει μόνο στο πρόθημα ‘αντί,’ αλλά αποκτά συγκεκριμένο περιεχόμενο, ιδίως εάν λάβουμε υπόψιν την απόφαση αποχώρησης των ΗΠΑ από την συμφωνία που συνήψε η ομάδα ‘5+1’ με την Ισλαμική Δημοκρατία για τον έλεγχο του πυρηνικού του προγράμματος προσφέροντας σε αντάλλαγμα το καρότο της άρσης των κυρώσεων επί του Ιράν.

Σε αυτή την περίπτωση, από το καρότο της συμφωνίας μεταβήκαμε στις προειδοποιήσεις και στην πολιτική του μαστιγίου που ακολουθήθηκε επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ. Από την άλλη πλευρά, η πρόσφατη δολοφονία του Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα, υπενθυμίζει αντίστοιχες δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων που έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν.

Η πρόσφατη βίαιη δράση, θέτει ως σημείο αναφοράς το Ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και την δυνατότητα ανάπτυξης πυρηνικής τεχνογνωσίας,[4] σπεύδοντας να υπονομεύσει περαιτέρω την συμφωνία της ομάδας ‘5+1’ με το Ιράν, βάζοντας παράλληλα προσκόμματα στις προϋποθέσεις πραγματοποίησης και εμβάθυνσης του διαλόγου μεταξύ των δύο μερών. Στους   επι-γενόμενους όρους της ανάδυσης των ‘κινδύνων’ που συνιστά για την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια,  ενδεχόμενη απόκτηση πυρηνικών όπλων από πλευράς Ιράν, επικεντρώνεται το Ισραήλ, σημασιοδοτώντας παράλληλα την εφαρμογή μίας πολιτικής ‘αποτροπής’ αυτού του ενδεχόμενου.

Δίχως να γνωρίζουμε το ποιος διέπραξε αυτή την ενέργεια, θα υπογραμμίσουμε τις προεκτάσεις που αυτή δύναται να λάβει σε ένα ήδη εύθραυστο περιφερειακό περιβάλλον που περιλαμβάνει ανοιχτές συγκρουσιακές ζώνες, εκεί όπου στο επίκεντρο προβάλλει η στάση που θα κρατήσει το Ιράν: Θα επιλέξει να αντιδράσει και πως; Θα επιδιώξει να ισορροπήσει μεταξύ ρητορικής (και ηθικής) καταδίκης και βίαιης (και ακτιβιστικού τύπου) ανταπάντησης, ή θα υιοθετήσει την μία εκ των δύο επιλογών; Με άλλα λόγια, θα θελήσει το Ιράν να καταστεί επιθετικό και εάν ναι, με ποιον τρόπο;  Παρατηρώντας ευρύτερα τις εξελίξεις, ιδιαίτερη αξία επί του πεδίου,  αποκτά η έκκληση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες για την επίδειξη αυτο-συγκράτησης από τους διάφορους δρώντες στην περιοχή.

[1] Η περιοχή γύρω από το αεροδρόμιο της Βαγδάτης μετασχηματίσθηκε σε μία ζώνη ‘έκτακτης ανάγκης.’

[2] Για την δολοφονία του πυρηνικού επιστήμονα Μόχσεν Φαχριζαντέχ, και τις αντιδράσεις των Ιρανικών αρχών που ήδη έσπευσαν να επιρρίψουν ευθύνες στο Ισραήλ, βλέπε σχετικά, Δημητρολόπουλος Περικλής, ‘Κραυγές για εκδίκηση,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα,’ 30/11/2020, σελ. 53. Εντός των Ιρανικών πολιτικών και συμβολικών αφηγήσεων που εδράζονται σε ένα οιονεί θρησκευτικό υπόστρωμα, ο νεκρός επιστήμονας αναπαρίσταται ως ‘μάρτυρας’ (συγκρότηση του ‘μάρτυρα’) που ‘έπεσε’ για τον ‘κοινό’ και ‘δίκαιο’ Ιρανικό ‘αγώνα, όντας θύμα των ‘σιωνιστών,’ με την περί ‘μάρτυρα’ ρητορική να αναμειγνύεται με τον λόγο της ‘θυματοποίησης.’

[3] Δύναται να κάνουμε λόγο για μία πράξη που στοχεύει στο να αποδυναμώσει έντονα τον βαθύ Ιρανικό ‘διάδρομο’ ή αλλιώς, την βαθιά Ιρανική ζώνη που εκκινεί από το Ιράκ και καταλήγει στον Λίβανο. Και εάν κρίνουμε από το μετά της ενέργειας, θα πούμε πως το άμεσο αποτέλεσμα της ήταν η πρόκληση σύγχυσης στην Ιρανική εξωτερική πολιτική, που βρίσκεται σε φάση ανα-διοργάνωσης. Το ευρύτερο γεω-πολιτικό σοκ υπήρξε έντονο, με το Ιράν να μην μπορεί ακόμη να απορροφήσει τις συνέπειες από τον βίαιο θάνατο ενός από τους πρωτεργάτες στην χάραξη κατευθυντήριων γραμμών στην περιφερειακή του πολιτική. Τα κενά στη χάραξη στρατηγικής διαφαίνονται. Ευρύτερα ομιλώντας, θα αναφέρουμε πως οι αυστηρές προειδοποιήσεις προς το Ιράν (ΗΠΑ), που κινούνταν μεταξύ απειλών, επιπλήξεων και συστάσεων,  σχετίσθηκαν και με ανα-κατατάξεις στο σύστημα συμμαχιών στη Μέση Ανατολή.

[4] Και σε αυτό το πλαίσιο, το πλήγμα για το Ιράν είναι σημαντικό  εάν προσμετρήσουμε την σημασία που αποδίδει στην πυρηνική ενέργεια εν ευρεία εννοία και στο εγχείρημα απόκτησης της, που για το ίδιο δεν δεικνύει παρά την φιλοδοξία του να καταστεί πυρηνική δύναμη, σε ένα εγκάρσιο σημείο όπου ο Ιρανικός εθνο-μιλιταριστικός εθνικισμός, συναρθρώνεται με την πρόσληψη της πυρηνικής τεχνογνωσίας ως ‘φετίχ’ το οποίο και έρχεται να διαρρήξει και να υπερβεί το Ιράν.

Σίμος Ανδρονίδης