Ο Χίτλερ ως αρσακειάδα

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Κοινωνιολόγος – Συγγραφέας

Η κομμουνιστική ιδεολογία ως μονιστική θεωρία οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Η ταύτιση όμως των ριζών των δύο συστημάτων αφενός σχετικοποιεί τον ναζισμό και αφετέρου ακυρώνει την τεράστια σημασία του αιτήματος για ελευθερία μέσα στην ισότητα, όπως αυτό εγγράφεται στον Διαφωτισμό.

Ελληνας παραπολιτικός, δήθεν φιλελεύθερος, το όνομα του οποίου δεν αξίζει καν να το αναφέρω, δήλωνε με αφορμή το πρόσφατο ψήφισμα στην Ευρωβουλή για την εξομοίωση ναζισμού – κομμουνισμού πως «μπροστά στα 65 εκατομμύρια που εξολόθρευσαν Μάο και Στάλιν, ο Χίτλερ με τα 12,6 ήταν αρσακειάδα». Ο «φιλελεύθερος» παραπολιτικός μας ανέδειξε καθαρά το πού οδηγεί η ταύτιση των δύο ιδεολογιών. Στη σχετικοποίηση του Ολοκαυτώματος.

Δύο παλαιότερα ψηφίσματα (2005 και 2009) καταδίκαζαν τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα ξεχωριστά το ένα από το άλλο. Δύο το ίδιο ολοκληρωτισμοί, αλλά όχι δύο ίδιοι ολοκληρωτισμοί. Το ίδιο ισχύει και για τις δημοκρατίες, όπου αυτές υπάρχουν. Για παράδειγμα, η αμερικανική και η γαλλική δημοκρατία είναι και οι δύο δημοκρατίες, αλλά δεν είναι δύο ίδιες δημοκρατίες.

Πίσω από το τελευταίο ψήφισμα αρχικά κρύβονται πολιτικές σκοπιμότητες, όπως η πρόθεση εξευμενισμού από όλες τις δημοκρατικές πολιτικές οικογένειες των ακροδεξιών της πρώην Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Πολιτικές σκοπιμότητες με άλλο αποδέκτη και όχι ένας βαθύτερος προβληματισμός κρύβεται και στην απόφαση των ελλήνων ευρωβουλευτών να το καταψηφίσουν.

Δύο μεγάλοι κίνδυνοι ελλοχεύουν στο ψήφισμα. Ο πρώτος αφορά τη θέση ότι ο πόλεμος ξεκίνησε ως συνέπεια της Συμφωνίας Ρίμπεντροπ – Μολότοφ. Η αναθεωρητική αυτή άποψη βλέπει τον πόλεμο ως συνέπεια ενός διακρατικού Συμφώνου και όχι ως μια αναπόφευκτη κατάληξη του σχεδίου μιας ιδεολογίας να καθαρίσει τη γη από τους φυλετικά «μιαρούς».

Ο δεύτερος κίνδυνος αφορά την εξομοίωση δύο ιδεολογιών που έχουν δύο διαφορετικές πηγές: τη φυλετική υπεροχή ο ναζισμός και την αξίωση του Διαφωτισμού για ατομική χειραφέτηση ο κομμουνισμός. Ο κίνδυνος εδώ δεν αφορά την απαξίωση του ήδη απαξιωθέντος κομμουνισμού, αλλά την απαξίωση του Διαφωτισμού.

Η αντίθεσή μου στο ψήφισμα δεν έχει καμία σχέση με αφελείς «θεωρίες» του τύπου πως ο κομμουνισμός ήταν μια καλή θεωρία που τη διαστρέβλωσε η δικτατορία του προλεταριάτου. Ούτε με φληναφήματα σαν αυτό που ισχυρίζεται πως αν χαρακτηρίζεις ως ολοκληρωτισμό τον κομμουνισμό, ακυρώνεις ήρωες σαν τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη ή τον απελευθερωτικό ρόλο του Κόκκινου Στρατού.

Ούτε αυτή η αντίθεση στοχεύει στο να κάνει διάκριση μεταξύ των θυμάτων της ναζιστικής και αυτών της κομμουνιστικής βίας. Αντιλαμβάνεται όμως ότι τα θύματα του Στάλιν αποτελούσαν απόρροια μιας διαδικασίας αναπαραγωγής του καθεστώτος του ηγέτη, ενώ τα θύματα του Χίτλερ ήταν ενταγμένα σε ένα γενικότερο σχέδιο ιδεολογικής, ακόμα και αισθητικής αποθέωσης του θανάτου. Η διαφορά είναι άνευ σημασίας για τα θύματα, έχει όμως τεράστια σημασία για την πολιτική πρακτική και θεωρία.

Είναι εσφαλμένη κάθε ανάγνωση που εκλαμβάνει τον ναζισμό ως κάτι το κακό και στη θεωρία και στην πράξη, ενώ ο κομμουνισμός είναι καλή θεωρία με κακούς εφαρμοστές. Δεν υπάρχει ένας ιδεώδης δημοκρατικός κομμουνισμός, ο οποίος διαστρεβλώθηκε από τους «κακούς» Στάλιν, Μάο και Πολ Ποτ, μερικοί προσθέτουν και τον Λένιν, αφήνοντας στο απυρόβλητο τον Μαρξ.

Η κομμουνιστική ιδεολογία ως μονιστική θεωρία οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Η ταύτιση όμως των ριζών των δύο συστημάτων αφενός σχετικοποιεί τον ναζισμό και αφετέρου ακυρώνει την τεράστια σημασία του αιτήματος για ελευθερία μέσα στην ισότητα, όπως αυτό εγγράφεται στον Διαφωτισμό.

Το βιβλίο του Γιώργου Σιακαντάρη

«Το πρωτείο της Δημοκρατίας.Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία»

Kυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια