Γιάννης Ζαïμάκης: Οδός Ρωμανού: Πολιτικές της λήθης στη συνοικία του Λάκκου

Πληροφορήθηκα σήμερα την κατεδάφιση κτηρίων στην οδό Ρωμανού στην παλαιά συνοικία του Λάκκου. Φρόντισα να επισκεφτώ το χώρο και διαπίστωσα με οδύνη ότι οι μπουλντόζες είχαν ήδη ολοκληρώσει το έργο της ισοπέδωσης των υλικών στοιχείων ενός δρόμου-σύμβολου της κοινωνικής ιστορίας του Λάκκου και της βιωμένης εμπειρίας των λαϊκών τάξεων της πόλης μας. Το ιστορικό αυτό δρομάκι συνέδεε το Λάκκο με τη νοτιοδυτική ενδοχώρα του νομού αλλά και με τις βορειοδυτικές συνοικίες της πόλης μέσω καρόδρομου που οδηγούσε στην Ξύλινη Τάμπια και από εκεί στα σταφιδεργοστάσια και τα ταμπακαριά, χώρου με τους οποίους ο Λάκκος χώρος είχε σταθερό δίαυλο επικοινωνίας. Επιπλέον, αυτό ο δρόμος ήταν ο χώρος διέλευσης των Άγγλων Στρατιωτών που κατέβαιναν από τις εγκαταστάσεις στον Λάκκο για να ψυχαγωγηθούν στα ωδικά καφενεία του Λάκκου, κάποια εκ των οποίων βρισκόταν στη σημερινή οδό Ρωμανού. Η κατεδάφιση αυτών των κτηρίων αποτελεί μια πράξη βεβήλωσης του σώματος μια ιστορικής λαϊκής συνοικίας που έρχεται είναι αλήθεια να συμπληρώσει με ιδιαίτερο ζήλο το καταστροφικό παζλ των πολιτικών λήθης των δημοτικών αρχών σε βάρος της κοινωνικής και πολιτισμικής ιστορίας της πόλης.

Στο όνομα μιας εφήμερης λογικής εξωραϊσμού (gentrification) του αστικού τοπίου εδώ και μερικές δεκαετίες είδαμε να αφανίζεται η ιστορική συνοικία Πηγάιδα στις βόρειες παρυφές του Λάκκου, το Νοσοκομείο των Μολυσματικών Ασθενειών στην ανατολική είσοδο του Λάκκου, ιστορικά κτήρια στην οδό Σπιναλόγκας και ανάμεσα τους το Νοσοκομείο των Αφροδισίων (οι παλιές «Γυναικείες Φυλακές»). Στη θέση τους ξεφύτρωσαν πολυκατοικίες και ένα ογκώδες Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου που υψώνεται αταίριαστα πάνω από τα ερείπια μιας λαϊκής συνοικίας για να θυμίζει τη μεγαλομανία και την μικροαστική ηθική των δημοτικών εξουσιών. Η σύγχρονη πόλη με τις δημοτικές της αρχές, συχνά και με την ανοχή των κατοίκων της, αλλοιώνει και παραμορφώνει το αστικό τοπίο και τα μνημεία του χώρου, υπονομεύει τη συλλογική μνήμη, ασελγεί και περιφρονεί τα όποια υλικά απομεινάρια του λαϊκού παρελθόντος της πόλης.

Οι πολιτικές λήθης και εξοστρακισμού των πολιτισμικών ετεροτήτων του Ηρακλείου  δείχνουν μια ανακολουθία λόγων και έργων και έρχονται σε σύγκρουση με τις πολιτιστικές πολιτικές  συλλογικοτήτων, οι οποίες μέσα από σημαντικές εκδηλώσεις για τον κόσμο του ρεμπέτικου και φεστιβάλ αντιρατσιστικού χαρακτήρα στο Λάκκο διεκδικούσαν την επανοικειοποίηση του χώρου και την συγκρότηση μιας σύγχρονης ταυτότητας: Ο Λάκκος ως ένας βιωμένος τόπος μνήμης, φορέας κοινωνικών εμπειριών, συναισθημάτων και δημιουργικού αναστοχασμού. Ελπίζω αυτήν την ύστατη να σταματήσει η επέλαση της εργολαβικής λογικής στον κοινωνικό ιστό της πόλης, που από ότι πληροφορούμε έχει βάλει ως επόμενο στόχο το Πάρκο Γεωργιάδη. Οφείλουμε να βάλουμε φρένο σε αυτές τις πολιτικές της λήθης….

(O Γιάννης Ζαϊμάκης είναι καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνιολογίας)