Οι ήρωες της εργατικής τάξης στην Κρήτη

Τη δική τους θέση στον πάνθεον των ηρώων της εργατικής τάξης έχουν καταλάβει με τη μαρτυρική θυσία τους, εκπρόσωποι του εργατικού κινήματος που γεννήθηκαν ή έζησαν στην Κρήτη, τη μνήμη των οποίων τιμούν οι απεργιακές συγκεντρώσεις της πρωτομαγιάς.

Την πρωτομαγιά του 1947, κι ενώ ο εμφύλιος έχει βουτήξει στο αίμα ολόκληρη την Ελλάδα, το Εργατικό Κέντρο Ηρακλείου που τότε είχε πρόεδρο τον Μικρασιάτη Στρατή Περγαλίδη, διοργανώνει την πρώτη μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση της περιόδου εκείνης. Πρωτεργάτες των κινητοποιήσεων ήταν οι τσαγκαράδες με τους οποίους συντάχθηκαν κι άλλες επαγγελματικές τάξεις εργατών και τεχνιτών. Ο Περγαλίδης την ημέρα – σύμβολο της Πρωτομαγιάς διοργανώνει απεργία στον Βοτανικό Κήπο του Ηρακλείου με αθρόα συμμετοχή. Ο Περγαλίδης, ως πρόεδρος του ΕΚΗ αλλά και ως στέλεχος του ΚΚΕ, δέχεται απειλές από τον τότε Νομάρχη και την αστυνομία και μάλιστα τότε ήταν που καταγράφηκε και η απειλή της … προληπτικής σύλληψης για την υποκίνηση απεργών.

Τις επόμενες ημέρες εκείνου του Μαΐου οι απεργιακές συγκεντρώσεις διαδέχονται η μία την άλλη, φτάνοντας μέχρι τις 9 Ιουνίου, ημέρα κατά την οποία απεργούν οι τυπογράφοι. Όμως, το ίδιο βράδυ, ένας απεργοσπάστης του κλάδου δέχεται πυροβολισμό και τραυματίζεται στην περιοχή της Αγίας Τριάδας. Τι κι αν το ίδιο το θύμα καταθέτει ότι ο τραυματισμός του δεν σχετιζόταν με τα απεργιακά γεγονότα αλλά με προσωπική του υπόθεση, οι αρχές αρπάζουν την ευκαιρία για την εξόντωση του Περγαλίδη.

Λίγα 24ωρα αργότερα και πιο συγκεκριμένα στις 12 Ιουνίου 1947, ο πρόεδρος του ΕΚΗ και ο γενικός γραμματέας του Ανδρέας Σταυρουλάκης συλλαμβάνονται από άνδρες της ασφάλειας με την κατηγορία ότι εμποδίζουν απεργοσπάστες να πάνε στις εργασίες τους. Κρατούνται στην οδό Ρούσσου Χούρδου όπου και η έδρα της Ασφάλειας Ηρακλείου και βασανίζονται φρικτά.

Την επόμενη ημέρα, διοργανώνεται μεγάλη σε συμμετοχή και παλμό συγκέντρωση διαμαρτυρίας στο κέντρο του Ηρακλείου με αίτημα την άμεση απελευθέρωση της φυσικής ηγεσίας του Εργατικού Κέντρου. Οι χιλιάδες διαδηλωτές πορεύονται στη σημερινή λεωφόρο Δικαιοσύνης με προορισμό τη Νομαρχία για να απαιτήσουν την απελευθέρωση των συλληφθέντων, δέχονται όμως πυρά από τους αστυνομικούς που ήταν ακροβολισμένοι στα γύρω κτίρια. Εν ψυχρώ εκτελούνται και αφήνουν την τελευταία τους πνοή στο δρόμο, δύο αδέλφια, ο Χρήστος Χατζηγεωργίου, πρόεδρος των τσαγκαράδων και λίγα μέτρα πιο πέρα, στο ύψος του Αρχαιολογικού Μουσείου ο αδελφός του Κώστας. Από τα ίδια πυρά τραυματίζονται κι άλλοι διαδηλωτές ενώ γίνονται δεκάδες συλλήψεις.

Τα ξημερώματα της 14^ης Ιουνίου 1947 μετά από βασανιστήρια δύο ημερών ο Περγαλίδης ξεψυχά στα κρατητήρια της Ασφάλειας.

Ο Ναπολέων Σουκατζίδης

Λίγα χρόνια νωρίτερα, την Πρωτομαγιά του 1944, οι Γερμανοί κατακτητές εκτελούν στην Καισαριανή στην Αθήνα 200 αγωνιστές της εθνικής αντίστασης, ως αντίποινα. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες υπήρξε και ο γλωσσομαθής Κρητικός, μικρασιατικής καταγωγής Ναπολέοντας Σουκατζίδης. Είχε γεννηθεί στην Προύσα το 1909 και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή είχε εγκατασταθεί μαζί με την οικογένειά του στο Αρκαλοχώρι. Είχε σπουδασει στην Μέση Εμπορική Σχολή στο Ηράκλειο και είχε γίνει λογιστής. Ήταν πολύγλωσσος, πολυμαθής και είχε αναπτύξει και συγγραφικό έργο. Ήταν στέλεχος του ΚΚΕ, και πρόεδρος των Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου. Εξαιτίας της συνδικαλιστικής δράσης του είχε συλληφθεί από τη Δικτατορία Μεταξά και είχε εξοριστεί στον Αϊ Στράτη. Από τον Αϊ Στράτη μεταφέρθηκε τον Απρίλη του 1937 στις φυλακές της Ακροναυπλίας, όπου και παραδόθηκε από το καθεστώς του Μεταξά μαζί με εκατοντάδες άλλους πολιτικούς κρατούμενους στους Γερμανούς κατακτητές τον Απρίλη του 1941. Στην Κατοχή μεταφέρθηκε στις φυλακές των Τρικάλων και της Λάρισας και τελικά τον Σεπτέμβρη του 1943 στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Στο Χαϊδάρι επειδή γνώριζε γερμανικά εκτελούσε χρέη διερμηνέα.

Λόγω της ιδιότητας του διερμηνέα και ενώ το όνομά του ήταν μεταξύ των διακοσίων που επρόκειτο να εκτελεστούν σε αντίποινα για την επίθεση του ΕΛΑΣ κατά του διοικητή της 41ης Μεραρχίας Οχυρών υποστράτηγου Φράντς Κρέχ στους Μολάους, ο διοικητής του στρατοπέδου στο Χαϊδάρι Καρλ Φίσερ όταν ο Σουκατζίδης διάβασε και το δικό του όνομα στην λίστα των μελλοθάνατων, του είπε να παραμείνει στη θέση του. Τότε ο Σουκατζίδης τον ρώτησε αν θα εκτελούσαν κάποιον άλλο αντί για τον ίδιο και όταν ο Φίσερ απάντησε ότι έχει εντολή να εκτελέσει 200 από τους κρατούμενους ο Σουκατζίδης δε δέχθηκε να εκτελεστεί κάποιος άλλος στη θέση του και ο ίδιος να γλυτώσει και εκτελέστηκε με τους υπόλοιπους 199 κρατούμενους του Χαϊδαρίου την Πρωτομαγιά του 1944. Την ίδια απάντηση έδωσε και ο στρατοπεδάρχης του Χαϊδαρίου, Αντώνης Βαρθολομαίος ο οποίος και εκτελέστηκε.