Γιατί είναι κρίσιμο το ταξίδι του Ερντογάν σε Σαουδική Αραβία και Κατάρ
Διπλωματική πρωτοβουλία «επί ξυρού ακμής»
Μπορεί οι διπλωματικοί ελιγμοί να μην είναι το ισχυρότερο χαρτί του Ταγίπ Ερντογάν, αλλά στο διήμερο ταξίδι του στην Αραβική χερσόνησο με στόχο την εκτόνωση της κρίσης προσπαθεί να κινηθεί πολύ προσεκτικά, καθώς η θέση της Άγκυρας -που συμπαρατάχθηκε εξ’ αρχής με το Κατάρ στην κόντρα με τις υπό τη Σαουδική Αραβία αραβικές χώρες- είναι εξαιρετικά ευαίσθητη.
Οι προκλήσεις για την τουρκική εξωτερική πολιτική είναι μεγάλες σε μια περιοχή, η δυναμική της οποίας μεταβάλλεται τάχιστα. Όταν ξέσπασε η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη το 2011 η Άγκυρα θέλοντας να προβληθεί ως ηγερία μεταξύ των χωρών του σουνιτικού Ισλάμ και να ανακτήσει μέρος της αίγλης που είχε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τάχθηκε στο πλευρό της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο και των ανταρτών στη Συρία, όπως είχε κάνει και με τη Χαμάς στη Γάζα. Όμως οι υπολογισμοί της δεν απέδωσαν, αφού ο Μοχάμεντ Μόρσι ανετράπη στην Αίγυπτο από τον στρατάρχη -και νυν πρόεδρο- ελ Σίσι με τη στήριξη κυρίως του Ριάντ, ενώ ο Μπασάρ αλ Άσαντ κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία στη Συρία με αποτέλεσμα να απομονωθεί η Τουρκία στην περιοχή σε μια περίοδο που οι σχέσεις της με τους νατοϊκούς εταίρους διέρχονται κρίση.
Ο Ταγίπ Ερντογάν βαδίζει ως εκ τούτου σε τεντωμένο σχοινί καθώς καλείται να διατηρήσει τις καλές του σχέσεις με το Κατάρ χωρίς να βλάψει τους δεσμούς με τη Σαουδική Αραβία, η οποία επενδύει μαζί με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δισεκατομμύρια στη χώρα του.
O Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν με τον εμίρη του Κουβέιτ, Σεϊχη Σαμπάχ αλ Αχμάντ αλ Σαμπάχ, που έχει αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο στην κρίση του Περσικού
Η Άγκυρα έσπευσε από την πρώτη στιγμή στο πλευρό του Κατάρ όταν στις αρχές Ιουνίου Σαουδική Αραβία, Αίγυπτος, Μπαχρέιν και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το εμιράτο και του επέβαλαν αποκλεισμό από ξηράς, αέρος και θαλάσσης, κατηγορώντας το για υποστήριξη της ισλαμικής τρομοκρατίας. Στήριξε μάλιστα το Κατάρ εμπράκτως με την αποστολή φορτίων τροφίμων, ώστε να μη γίνουν αισθητές οι ελλείψεις από το μποϊκοτάζ, ενώ υποσχέθηκε να επεκτείνει τη στρατιωτική της παρουσία στη χώρα, στέλνοντας στρατιώτες και τεθωρακισμένα στη βάση που διατηρεί εκεί.
Κινδυνεύει όμως να εμπλακεί ακόμη βαθύτερα στην κρίση, καθώς οι δεσμοί της Τουρκίας με το Κατάρ δεν είναι μόνον οικονομικοί και πολιτικοί, αλλά και ιδεολογικοί, αφού τις δύο χώρες συνδέει η ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που δημιουργεί αντίβαρο στον Ουαχαμπιτισμό, την επίσημη θρησκεία της Σαουδικής Αραβίας, όπως σημειώνει ο Γκίντερ Μάιερ της DW. Κι ως εκ τούτου κινδυνεύει να της επιρρίψει το Ριάντ κι οι σύμμαχοί του τις ίδιες κατηγορίες που χρησιμοποίησε και κατά του Κατάρ, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την οικονομία της.
Ο Ταγίπ Ερντογάν με τον βασιλιά Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας
Αναχωρώντας για το ταξίδι του στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας ο Ερντογάν εξέφρασε την ελπίδα για μια ταχεία άρση του αποκλεισμού επισημαίνοντας ότι οι «εχθροί» προσπαθούν να προκαλέσουν εντάσεις μεταξύ αδελφών στον Περσικό κόλπο.
Ο Τούρκος πρόεδρος συναντήθηκε ήδη χθες με τον βασιλιά Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας και τον πρίγκιπα διάδοχο και σήμερα πάει στη Ντόχα.
Οι τέσσερις αραβικές χώρες που διέκοψαν τους δεσμούς με το Κατάρ το κατηγορούν ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές οργανώσεις, δείχνοντας την Μουσουλμανική Αδελφότητα της Αιγύπτου, τη Χαμάς και διάφορες αντάρτικες οργανώσεις στη Συρία. Ενώ πρωτεύοντα ρόλο έπαιξαν και οι στενές σχέσεις του εμιράτου με την περιφερειακή αντίπαλο του Ριάντ, τη σιϊτική Τεχεράνη.
Οι κατηγορίες που αντιμετωπίζει το Κατάρ – και αρνείται επίμονα- θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και κατά της Άγκυρας, που φιλοξενεί εξόριστα στελέχη αντιπολιτευόμενων ομάδων, μεταξύ των οποίων η Χαμάς και η Μουσουλμανική Αδελφότητα, ενώ στήριξε οικονομικά και με όπλα ορισμένες αντάρτικες ομάδες στη Συρία και δεν θεωρεί εχθρό της το Ιράν.
Και μπορεί η Τουρκία να θέλει να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο στην κρίση, αλλά επειδή έχει ήδη λάβει το μέρος του Κατάρ είναι δύσκολο να της αναγνωρίσουν τέτοιο ρόλο η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της.
Οι ελπίδες αποκλιμάκωσης της έντασης στρέφονται στην Ουάσιγκτον, αλλά τα μηνύματα που φθάνουν από εκεί είναι ανάμεικτα καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ, φάνηκε να συμπαρατάσσεται με το Ριάντ (όπου είχε κλείσει μια εξοπλιστική συμφωνία μαμούθ κατά την επίσκεψή του τον Μάιο), ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον απηύθυνε έκκληση για ηρεμία (αναλογιζόμενος προφανώς και την παρουσία 10.000 Αμερικανών σε αεροπορική βάση στο Κατάρ).
Για την Άγκυρα μια κλιμάκωση της κρίσης εγκυμονεί πολλούς κινδύνους τόσο από οικονομικής άποψης όσο και λόγω της στρατιωτικής της παρουσίας στο Κατάρ. Οι επενδύσεις του εμιράτου στην Τουρκία μπορεί να είναι σημαντικές, αλλά είναι ακόμη σημαντικότερες εκείνες της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών του Περσικού. Οι Άραβες τουρίστες είναι σημαντικοί για την τουρκική τουριστική βιομηχανία, που κλυδωνίζεται ακόμη περισσότερη μετά την πρόσφατη προειδοποίηση του Βερολίνου προς τους Γερμανούς τουρίστες ότι αν πάνε στην Τουρκία θα το κάνουν με δική τους ευθύνη κι ότι κινδυνεύουν να συλληφθούν για προσχηματικούς λόγους.
Η μόνη επιθυμητή έκβαση για την Άγκυρα είναι η ειρηνική διευθέτηση του ζητήματος λένε αναλυτές. Γιατί σε αντίθετη περίπτωση μόνον χαμένη θα βγει όποιος κι αν επικρατήσει στην κόντρα…
