Τα συναισθήματα των αρχαίων Ελλήνων φωτίζει η νέα έκθεση του Ιδρύματος Ωνάση

«Αν ο αρχαιολόγος είναι σαν τον ντετέκτιβ που συλλέγει μαρτυρίες, ο ιστορικός είναι σαν τον εισαγγελέα που μέσα από τις μαρτυρίες συνθέτει μία εικόνα», συνηθίζει να λέει ο Αγγελος Χανιώτης, ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Το δικό του χάρισμα είναι ότι μπορεί μέσα από αυτές να φτιάχνει ένα εντελώς διαφορετικό και ενδιαφέρον αφήγημα ίσως επειδή επιλέγει να καταπιαστεί με ανορθόδοξες γωνίες θέασης του παρελθόντος ή με πολύ πρωτότυπα θέματα. Στο πρόσφατο κρητολογικό συνέδριο στο Ηράκλειο, το φθινόπωρο του 2016, έκανε μια πολύ ωραία ανακοίνωση για την ιστορία της νύχτας και των νυχτοπερπατημάτων στη μεσαιωνική Κρήτη. Ομως η πιο ενδελεχής μελέτη του, εκείνη που τράβηξε δικαίως τα φώτα της δημοσιότητας, ήταν αυτή που αφορούσε τη σφαίρα των συναισθημάτων των αρχαίων Ελλήνων με τίτλο «Τα συναισθήματα ως κοινωνικό και πολιτισμικό μόρφωμα: το αρχαίο ελληνικό παράδειγμα».

Η έρευνα, που ξεκίνησε το 2009, κατάφερε να συνεχίσει την πορεία της από το επιστημονικό στο εκθεσιακό επίπεδο: αύριο εγκαινιάζεται στη Νέα Υόρκη το νέο λαμπρό αφιέρωμα του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ωνάση στην 5η Λεωφόρο με τίτλο «Ενας κόσμος συναισθημάτων: Αρχαία Ελλάδα 700 π.Χ. – 200 μ.Χ.», την οποία συνεπιμελείται ο ιστορικός μαζί με τον Νίκο Καλτσά, τον επίτιμο διευθυντή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, και τον Γιάννη Μυλωνόπουλο, τον αναπληρωτή καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.

Εχουμε συνηθίσει τους αρχαίους θεούς και θνητούς να στέκονται σε ένα απόμακρο βάθρο, παρατηρώντας τους από τη μυθολογική και χρονική απόσταση. Ομως η έκθεση σκοπεύει να τους κάνει πιο προσιτούς, μέσα από το αθέατο κεφάλαιο των ψυχικών τους αντιδράσεων: λύπη, χαρά, φθόνος, φόβος, ντροπή, πόθος, όλες οι μύχιες πλευρές θα φωτιστούν επαρκώς μέσα από 130 αριστουργήματα που έρχονται στη Νέα Υόρκη από πολλά μουσεία. «Η “Ιλιάδα” ξεκινάει με τη λέξη “οργή”. Ο Αιγέας πέφτει συντετριμμένος από το Σούνιο, όταν αντικρίζει τα μαύρα πανιά στο πλοίο που φέρνει τον Θησέα από την Κρήτη. Η Αντιγόνη φωνάζει ότι δεν γεννήθηκε για να μισεί, αλλά για να αγαπά μαζί με άλλους, ενώ η Ιοκάστη ρωτάει τον Οιδίποδα: “Ποιος άντρας δεν ονειρεύτηκε να κοιμηθεί με τη μητέρα του;”. Αν ο αρχαίος κόσμος είναι ο κόσμος της λογικής και του μέτρου της νόησης, είναι παράλληλα και ο κόσμος των συναισθημάτων», αναφέρεται στο προλογικό σημείωμα της έκθεσης.

Ο κ. Χανιώτης προσθέτει: «Προφανώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε με άμεσο τρόπο τις νευροβιολογικές διεργασίες των ανθρώπων στην αρχαία Ελλάδα. Μπορούμε εντούτοις να παρακολουθήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές νόρμες, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η φιλοσοφία και η παιδεία καθόρισαν τις εκδηλώσεις των συναισθημάτων, όπως και τους τρόπους με τους οποίους τα συναισθήματα επανακαθόρισαν με τη σειρά τους κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, πολιτικές συμπεριφορές και θρησκευτικές πρακτικές».

Το πρόσφατο σχετικά επιστημονικό αντικείμενο της μελέτης των συναισθημάτων θα συμπληρωθεί με θραύσματα και ψιθύρους που έρχονται από πολλούς αιώνες πριν μιας και το αφιέρωμα στη Νέα Υόρκη περιλαμβάνει αγγεία, γλυπτά (από αγάλματα φυσικού μεγέθους από την Ακρόπολη μέχρι ταφικά ανάγλυφα), θεατρικές μάσκες, φυλακτά, νομίσματα και αναθήματα, καθώς και άλλα έργα τέχνης, η δημιουργία των οποίων εκτείνεται από τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 2ο αιώνα μ.Χ. Πολλά από τα εκθέματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στις ΗΠΑ και κάποια από αυτά ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός ελληνικών συνόρων. Η έκθεση θα διαρκέσει έως και τις 24 Ιουνίου.

Kathimerini.gr