Ειδικά εκπαιδευμένα σκύλοι θα ανιχνεύουν δηλητηριασμένα δολώματα στην Κρήτη

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης  και η Α’ Κυνηγετική Ομοσπονδία Κρήτης και Δωδεκανήσου, θα πραγματοποιήσουν την πρώτη επίσημη παρουσίαση της Κρητικής Ομάδας Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων (ΚΟΣ) την Πέμπτη 21 Ιουλίου 2016 και ώρα 10.00π.μ.-12μ. στην περιοχή των Αρχανών, ως ακολούθως:

• 10.00π.μ.-10.30π.μ. Επίδειξη Κρητικής Ομάδας Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων, στην τοποθεσία Φουρνί Κάτω Αρχανών.
• 11.00π.μ.-12μ. Συνέντευξη Τύπου στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών-Ρούβα-Γουβών, στις Πάνω Αρχάνες.

Η παρουσίαση υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Καινοτόμες Δράσεις Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα – Πρόγραμμα After-LIFE», για τη νέα Ομάδα Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων που θα επιχειρεί στην Κρήτη από τις αρχές Αυγούστου 2016, υπό την επίβλεψη της Α’ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Κρήτης και Δωδεκανήσου και την επιστημονική συμβολή του Πανεπιστημίου Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και στόχο την όσο δυνατόν πλατύτερη ενημέρωση των κρητικών για την υλοποίηση της σημαντικής αυτής δράσης στο νησί, που θα βοηθήσει τις αρμόδιες υπηρεσίες στην αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων.

Κατά τη διάρκεια της επίδειξης, τα δύο εκπαιδευμένα σκυλιά Ντάικα και Καρίνα, μαζί με τους χειριστές τους κ.κ. Σπύρο Νηστικάκη και Γιάννη Γρηγοράκη αντίστοιχα, τον εκπαιδευτή τους κ. Jesus Lopez και τη διερμηνέα κα Beatriz Carcamo, θα παρουσιάσουν τον τρόπο λειτουργίας της ομάδας στο πεδίο.

Ακολούθως, οι επιστημονικοί υπεύθυνοι του ΠΚ-ΜΦΙΚ και της Α’ ΚΟΚΔ θα παρουσιάσουν στους εκπροσώπους των ΜΜΕ το έργο,  την ομάδα, τη διαδικασία που αυτή θα επιχειρεί και θα απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικές με το θέμα.

Η πιο δημοφιλής δράση του προγράμματος

Η πιο δημοφιλής και βραχυπρόθεσμα αποτελεσματική δράση του Προγράμματος LIFE+ «Καινοτομίες Ενάντια στην Παράνομη Χρήση Δηλητηριασμένων Δολωμάτων» (LIFE09 NAT/ES/000533), αποδείχθηκε η επίσκεψη της Ευρωπαϊκής Ομάδας Σκύλων (European Canine Team – ECT) για την πραγματοποίηση επιθεωρήσεων-αυτοψιών στην Κρήτη.

Σκοπός της πιλοτικής αυτής δράσης ήταν να ταυτοποιηθούν περιπτώσεις χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων στις περιοχές του προγράμματος (Ίδη, Αστερούσια Όρη και Δίκτη), αλλά και σε άλλες περιοχές που έχουν παρουσιάσει κατά το παρελθόν έντονη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, καθώς και να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα εκπαιδευμένων σκύλων στην αντιμετώπιση αυτής της παράνομης δραστηριότητας. Επιπλέον, η γρήγορη και σε ορισμένες περιπτώσεις μαζική ανεύρεση δηλητηριασμένων ζώων ή δολωμάτων με τη βοήθεια εκπαιδευμένων σκύλων και η έγκαιρη συλλογή δειγμάτων για τοξικολογική ανάλυση, αποτέλεσε την πιο άμεση τεκμηρίωση της σοβαρότητας και της έκτασης του προβλήματος.

Η ομάδα επισκέφθηκε την Κρήτη 2 φορές, τον Οκτώβριο του 2011 και τον Οκτώβριο του 2012. Αποτελούνταν από έναν οδηγό-εκπαιδευτή και 3-4 εκπαιδευμένους σκύλους. Επισκέφτηκε κυρίως περιοχές με κυνηγετική δραστηριότητα και προσπάθησε να εντοπίσει νεκρά ζώα καθώς και δολώματα. Την όλη επιχείρηση επέβλεψαν και υποστήριξαν ενεργά τα κατά τόπους Δασαρχεία και οι Κυνηγετικοί Σύλλογοι.

Τα συμπεράσματα των επιθεωρήσεων και η επιτόπια έρευνα στην Κρήτη έδειξαν πως η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων γίνεται κυρίως: α) από παραγωγούς σε κτηνοτροφικές ζώνες για τον έλεγχο μικρών θηλαστικών καθώς και κυνηγετικών σκύλων (αδέσποτων και μη) που θηρεύουν ή διασκορπίζουν τα κοπάδια, β) από κυνηγούς σε κυνηγετικές περιοχές για την αποθάρρυνση της κυνηγετικής δραστηριότητας λόγω ανταγωνισμού ή αντιδικίας, γ) από μελισσοκόμους για την εξολόθρευση εντόμων-θηρευτών των μελισσοσμηνών (π.χ. σφήκες).

Επίσης, σε συνδυασμό με τις εισαγωγές δευτερογενώς δηλητηριασμένων αρπακτικών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και σε Κέντρα Περίθαλψης, η έξαρση των κρουσμάτων συμπίπτει με την περίοδο εκγύμνασης λαγωνικών σκύλων μερικές εβδομάδες πριν την έναρξη της κυνηγετικής περιόδου (Αύγουστος – Σεπτέμβριος), καθώς και την περίοδο γεννήσεων των αιγοπροβάτων (Οκτώβριος – Δεκέμβριος) όπου τότε η χρήση των δηλητηρίων στοχεύει στην εξολόθρευση θηρευτών τους, κυρίως Κορακιών (Corvus corax).

Μια Ομάδα Σκύλων, ειδικευμένη στον εντοπισμό δηλητηριασμένων δολωμάτων και πτωμάτων, είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στη μάχη ενάντια στην παράνομη χρήση δηλητηρίων. Η Ευρωπαϊκή Ομάδα Σκύλων (ECT) εκπαιδεύτηκε με τις ίδιες μεθόδους που εκπαιδεύονται οι σκύλοι για την ανίχνευση ναρκωτικών ή εκρηκτικών. Η χρήση αυτού του είδους σκύλων, επιτρέπει την ανίχνευση δηλητηριασμένων δολωμάτων στο πεδίο, τα οποία δεν θα ήταν δυνατόν να εντοπιστούν με κανέναν άλλο, συμβατικό, τρόπο. Στις περισσότερες των περιοχών, ο πιο διαδεδομένος τρόπος δηλητηρίασης είναι η χρήση μικρών δολωμάτων. Αν λάβουμε υπόψη μας τις τεράστιες επιφάνειες και τις δυσκολίες προσέγγισης των αγροτικών (απομακρυσμένων) αυτών περιοχών, αυτά τα δολώματα είναι αδύνατον να εντοπιστούν μόνο με την ανθρώπινη επιφανειακή έρευνα.

Η μέθοδος στο πεδίο είναι η ακόλουθη: ο εκπαιδευτής των σκύλων, που συνοδεύεται πάντα από υπεύθυνους για το περιβάλλον υπαλλήλους και από τον εκάστοτε τεχνικό υπεύθυνο των πιλοτικών περιοχών, απελευθερώνει ένα από τα σκυλιά στην επιλεγμένη περιοχή (στην δική μας περίπτωση σε τοποθεσίες εντός των πιλοτικών περιοχών). Ο σκύλος αρχίζει την αναζήτηση χωρίς να λαμβάνει οποιαδήποτε οδηγία από τους παρόντες. Με μια οσφρητική ευαισθησία χίλιες φορές δυνατότερη από την ανθρώπινη, ο σκύλος της Ευρωπαϊκής Ομάδας-ECT μπορεί να συλλάβει τις δυνατές οσμές από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στα δηλητηριασμένα δολώματα (μια αρκετά περιορισμένη οικογένεια εξαιρετικά τοξικών βιοκτόνων που συχνά χρησιμοποιούνται στη γεωργία), οι οποίες μεταφέρονται από τα ρεύματα αέρα και μαρτυρούν την προέλευσή τους.

Από τη στιγμή που ο σκύλος φτάσει κοντά στο δηλητηριασμένο δόλωμα ή στο πτώμα, αρχίζει να γαυγίζει δείχνοντας το σημείο. Ο περιβαλλοντικός υπάλληλος μετακινεί το δόλωμα/πτώμα και συντάσσει επίσημη αναφορά μετακίνησης με ειδική μέριμνα σε όλες τις διοικητικές και νομικές διαδικασίες, προκειμένου να μην αχρηστευτεί το δείγμα, ως νόμιμο αποδεικτικό στοιχείο εγκλήματος. Στο μεταξύ ο σκύλος και ο εκπαιδευτής του συνεχίζουν τα καθήκοντά τους, υποδεικνύοντας στους υπεύθυνους που βρίσκονται τα δηλητηριασμένα δολώματα ή πτώματα που πρέπει να μετακινηθούν.

Η εκπαίδευση των σκύλων της ομάδας ECT, από την γέννησή τους μέχρι τη στιγμή που είναι επιχειρησιακά έτοιμοι, διαρκεί 18 μήνες και πραγματοποιείται στην Ανδαλουσία (Ισπανία), από ειδικό κέντρο εκπαίδευσης. Ωστόσο, μία βασική διαφορά μεταξύ της χώρας προέλευσης των σκύλων, δηλαδή της Ισπανίας με την Ελλάδα, είναι ο τρόπος άσκησης του κυνηγίου. Η κυνηγετική δραστηριότητα στην Ισπανία ασκείται σχεδόν αποκλειστικά σε ιδιωτικές ελεγχόμενες περιοχές (ρεζέρβες), όπου σε περίπτωση εντοπισμού δηλητηριασμένων δολωμάτων αυτές αποκλείονται («κλείνουν») για ένα χρονικό διάστημα το οποίο ορίζεται με δικαστική απόφαση. Ωστόσο, με την χρήση των εκπαιδευμένων σκύλων έχουν αποδεδειγμένα μειωθεί το εμπόριο δηλητηριασμένων δολωμάτων, οι περιπτώσεις δηλητηριάσεων προστατευόμενων ειδών της άγριας πανίδας, οι απώλειες λαγωνικών σκύλων, αλλά και τα θανατηφόρα κρούσματα δηλητηρίασης ανθρώπων της υπαίθρου.

Η συγκεκριμένη ομάδα, γνωρίζει ιδιαίτερη επιτυχία και χρησιμοποιείται ως εργαλείο ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα και σε άλλα υλοποιούμενα προγράμματα LIFE, ενώ πρόσφατα δημιουργήθηκε η πρώτη Ελληνική Ομάδα Σκύλων, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE+ Φύση «Επείγοντα μέτρα για την εξασφάλιση της επιβίωσης του Ασπροπάρη (Neophron percnopterus) στη Βουλγαρία και την Ελλάδα» [LIFE10 NAT/BG/000152], που υλοποιείται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ) σε συνεργασία με το WWF Ελλάς και τις Ορνιθολογικές Εταιρείες της Βουλγαρίας (BSPB) και του Ηνωμένου Βασιλείου (RSPB) από τον Οκτώβριο του 2011.

Κρητική Ομάδα Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων

Οι δύο ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι που στελεχώνουν την ΚΟΣ, η Ντάικα και η Καρίνα, είναι γερμανικοί ποιμενικοί ηλικίας 18 μηνών. Το πρώτο μέρος της εκπαίδευσής τους πραγματοποιήθηκε στην Ανδαλουσία (Ισπανία), από το Ειδικό Κέντρο Εκπαίδευσης “Perros contra el Veneno” με έδρα την Ισπανία (Glorieta de la Cruz No. 11, ES-23560 – Huelma, Spain). Πρόκειται για ειδική πρότυπη μονάδα εκπαίδευσης σκύλων εργασίας, η οποία δραστηριοποιείται από 25ετίας στο χώρο και θεωρείται αυθεντία στο αντικείμενο πανευρωπαϊκά, έχοντας εκπαιδεύσει περισσότερες από 10 ομάδες ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και αλλού.

Η ΚΟΣ επικεντρώνεται στην ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων και νεκρών δηλητηριασμένων ζώων με προτεραιότητα στην ύπαιθρο, έπειτα από σχετική ενημέρωση/καταγγελία από ιδιώτες ή και αρμόδιες υπηρεσίες, οι οποίοι θα μπορούν να ενημερώνουν για πιθανά περιστατικά δηλητηρίασης είτε απευθείας στους χειριστές των σκύλων, είτε στα τηλέφωνα της Α’ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Κρήτης και Δωδεκανήσου (28210 98147) και του ΠΚ-ΜΦΙΚ (2810 393281), είτε στις αρμόδιες υπηρεσίες (Αστυνομία ή/και Δήμος εάν πρόκειται για αστική περιοχή ή κοντά σε κατοικημένη περιοχή, Αστυνομία/αρμόδια Δασική Υπηρεσία εάν πρόκειται για την ύπαιθρο).

Για τις αστικές περιοχές, αυτοψίες θα γίνονται επιλεκτικά και σε συνεννόηση πάντα με το ΜΦΙΚ, την ΑΚΟΚΔ, τους χειριστές και τις αρμόδιες υπηρεσίες, καθώς οι συνθήκες στις πόλεις (πολυκοσμία, κίνηση οχημάτων, κίνηση άλλων ζώων, φασαρία κ.λπ.) δυσχεραίνουν την απόδοση των σκύλων.

Οι καταγγελίες θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο λεπτομερείς (ακριβές σημείο περιστατικού, τύπος χώρου, πιθανά ευρήματα, τηλέφωνα επικοινωνίας με το άτομο που δίνει την πληροφορία κ.α.) και οποιοδήποτε εύρημα δεν θα πρέπει να μετακινείται από την περιοχή, πριν ειδοποιηθούν οι αρμόδιες υπηρεσίες και η ΚΟΣ.

Στην Κρήτη, την ομάδα απαρτίζουν:

Ο Ομοσπονδιακός Θηροφύλακας κ. Σπύρος Νηστικάκης και η Ντάικα, οι οποίοι θα επιχειρούν στην Ανατολική Κρήτη (ΠΕ Ηρακλείου και ΠΕ Λασιθίου). Τηλέφωνο επικοινωνίας για καταγγελία περιστατικού δηλητηρίασης: 6948 512177.

Ο Ομοσπονδιακός Θηροφύλακας κ. Γιάννης Γρηγοράκης και η Καρίνα, οι οποίοι θα επιχειρούν στη Δυτική Κρήτη (ΠΕ Χανίων και ΠΕ Ρεθύμνου). Τηλέφωνο επικοινωνίας για καταγγελία περιστατικού δηλητηρίασης: 6948 512153.