Ο ‘Σιμιγδαλένιος’ του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου στο Εθνικό Θέατρο

 

 

 

 Συνέντευξη στην Μάρα Μπέκα

 

Ακόμη μια παραγωγή του ‘Σιμιγδαλένιου’ του Αλέξανδρου Αδαμόπουλου φέτος· στο Εθνικό μας Θέατρο όμως αυτή τη φορά. Και μάλιστα είκοσι τρία ολόκληρα χρόνια μετά την αρχική του επιλογή στο ρεπερτόριο της Πρώτης Σκηνής της χώρας· όπου όμως δεν παίχτηκε ποτέ, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο συγγραφέας στο σημείωμά του για το Πρόγραμμα της παράστασης. Στο Εθνικό μας Θέατρο, τρία χρόνια μετά το ανέβασμα του έργου στο Κρατικό Θέατρο της Τουρκίας, όπου παρουσιάστηκε μεταφρασμένος ως ‘Irmikoğlan’ και έγινε το πρώτο έργο Έλληνα συγγραφέα που παίχτηκε ποτέ εκεί.   

Ο «Σιμιγδαλένιος» σας παίζεται στο Εθνικό Θέατρο από την αρχή της σαιζόν, σχεδόν έξι μήνες, τώρα, ακούγοντας καλά λόγια από παντού. Πρόσφατα μάλιστα ο Γ. Σαρηγιάννης έγραψε στο ‘Τέταρτο κουδούνι’ μια διθυραμβική κριτική για το έργο. Πώς αισθάνεστε μ’ αυτά;

-Καλά είναι. Θα ήμουν πολύ αχάριστος να έλεγα το αντίθετο. Όπως και να το κάνουμε το Εθνικό είναι το Εθνικό άρα για κάθε έργο είναι ιδιαίτερα τιμητικό να παίζεται εκεί, και μάλιστα με τόση επιτυχία, τόσον καιρό.

Την είδατε την παράσταση;

-Φυσικά και την είδα, πολύ προσεχτικά και σε δόσεις.

Τι εννοείτε;

-Θέλω να πω ότι τη γενική αντίληψη της συγκεκριμένης παράστασης την ήξερα εδώ και είκοσι χρόνια σχεδόν από τότε που είχε ξανανέβει στο ΔΗΠΕΘΕ Βόλου. Οπότε δεν υπήρχε κάτι εντελώς καινούργιο για μένα. Γι’ αυτό προτίμησα να δω τις πρόβες κυρίως. Για να δω τους νεαρούς ηθοποιούς του Εθνικού, που είχαν διαολεμένο κέφι και τρομερή ζωντάνια, να δουλεύουν ακούραστα πάνω στον ‘Σιμιγδαλένιο’, που τον αγάπησαν πολύ, όλοι τους. Απ’ το στήσιμο μιας παράστασης αυτό είναι άλλωστε το πιο ενδιαφέρον και το ωραιότερο κομμάτι για μένα, η αγάπη των ηθοποιών για το έργο και η ταύτισή τους μ’ αυτό που κάνουν. Και κάποια μέρα, μετά, όταν πια η παράσταση είχε κουρντιστεί πολύ καλά, πήγα μόνος μου, σχεδόν κρυφά και κάθισα στην τελευταία σειρά, προσπαθώντας να πιάσω όσο γίνεται καλύτερα, το γενικό κλίμα στην πλατεία.

Θα λέγατε πως είναι η καλύτερη παραγωγή μέχρι τώρα;

-Μια παράσταση του Εθνικού είναι πάντα προσεγμένη. Έχουν γίνει όμως τόσες πολλές άλλες παραγωγές του ‘Σιμιγδαλένιου’, εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους -και με πολύ λιγότερα μέσα- ώστε μου είναι πολύ δύσκολο να πω μια κατηγορηματική γνώμη.

Αλήθεια πόσες διαφορετικές παραγωγές έχουν γίνει;

-Πολλές. Στα είκοσι πέντε χρόνια που υπάρχει ο ‘Σιμιγδαλένιος’ έχουνε γίνει κάπου εβδομήντα πέντε διαφορετικές παραγωγές.

Και τις έχετε δει όλες;

-Νομίζω ναι σχεδόν όλες. Θα έλεγα πως με αφορμή τον ‘Σιμιγδαλένιο’, έχω γνωρίσει αρκετά μέρη της Ελλάδας, όπου δεν είχα πάει ποτέ πριν. Δεν είχε τύχει, για παράδειγμα να πάω ποτέ μου στην Κρήτη μέχρι το 2009, που έγινε ο ‘Σιμιγδαλένιος’ στη Σητεία. Ευτυχέστατη συγκυρία, γιατί και η παράσταση ήταν καλή και φίλους έκανα γκαρδιακούς. Δεν ήξερα πού είναι οι Αντιφίλιπποι, ούτε πού είναι η Αντίκυρα. Όπως δε θα υπήρχε καμία περίπτωση, να πάω ποτέ μου στο Κρατικό Θέατρο της Τουρκίας, στο Sehir Tiyatro, αν δεν παιζόταν ο ‘Σιμιγδαλένιος’ εκεί, πριν λίγα χρόνια. Έχει κάνει μεγάλο ταξίδι το έργο κι εγώ μαζί του, βλέποντας τις διάφορες παραστάσεις. Τις μόνες που δεν έχω δει είναι κάποιες παράνομες παραγωγές. Είτε γιατί δεν τις πληροφορήθηκα έγκαιρα, είτε γιατί δεν ήθελα να πάω να τις δω.

Τι εννοείτε παράνομες παραγωγές;

-Δυστυχώς κυριολεκτώ: Παράνομες! Είν’ ένα σπορ που ανθεί στη χώρα μας· αλλά δε φανταζόμουνα τόσο πολύ. Κι όμως βλέπεις καθηγητές, θεατρολόγους, σκηνοθέτες, Δημοτικούς συμβούλους, να παίρνουν ένα βιβλίο, ένα έργο που είναι κάποιου συγκεκριμένου συγγραφέα -ο οποίος δεν έχει πεθάνει κι είναι το απλούστερο πράμα να τον βρεις, αν θες- κι αποφασίζουν  με τη μεγαλύτερη ευκολία να το ανεβάσουν, σα να ’ναι δικό τους λες και το βρήκαν αδέσποτο στο δρόμο. Αγνοώντας εντελώς και τον δημιουργό και τον εκδοτικό οίκο. Αυτό είναι παράνομο. Πραγματικά, είναι κάτι πολύ λυπηρό και απορώ πώς το κάνουν ελαφρά τη καρδία, άνθρωποι που υποτίθεται πως ασχολούνται με τον Πολιτισμό και θα ’πρεπε να ’χουν κάποιο ήθος.

Και τι κάνετε μ’ αυτές;

-Τι να κάνω; Ή θα ’πρεπε να κάνω κάθε τόσο αγωγές, ή προσπαθώ να τους συνετίσω. Συνήθως το μαθαίνω αργά· οπότε είναι κατόπιν εορτής και δεν ασχολούμαι καθόλου. Μια φορά, ανέβασαν έτσι, εντελώς παράνομα τον ‘Σιμιγδαλένιο’ στο θεατρικό φεστιβάλ ενός Δήμου. Σκεφτείτε ένας ολόκληρος Δήμος και κανείς δεν είπε: Μα τι κάνουμε τόσον καιρό αυτό είναι παράνομο! Όταν τους πήρα χαμπάρι και τους είπα πως αυτά τα πράματα δεν είναι σωστά, δε γίνονται πουθενά στον κόσμο δεν έκαναν απολύτως τίποτε, δε μου ζήτησαν καν συγγνώμη, αλλά, χωρίς ντροπή, με κάλεσαν στην τελετή λήξεως, για να με τιμήσουνε, λέει! Προφανώς δεν πήγα.

Πολύ λυπηρό… Δε μου είπατε όμως, ποιά παραγωγή απ’ όλες προτιμάτε;

-Στο σημείωμα της 6^ης έκδοσης του ‘Σιμιγδαλένιου’, το 2004, λες και το ’ξερα από τότε, λέω πως «ανάμεσα σε τόσα ανεβάσματα του έργου, καλύτερο είναι εκείνο που δεν έγινε ακόμα». Το ίδιο θα σας πω και τώρα, που το βιβλίο βρίσκεται στη 12^η έκδοσή του.

Πολύ διπλωματική απάντηση!

-Γενικά δέχομαι όλα τα ανεβάσματα των σκηνοθετών που σέβονται απόλυτα το κείμενο και προσπαθούν να το υπηρετήσουν, όσο και όπως μπορεί καθένας. Απ’ την άλλη μεριά, συνήθως είμαι επιφυλακτικός -για να μην πω ολότελα αρνητικός- σ’ εκείνες τις παραγωγές που, χωρίς να σέβονται τον Λόγο-που πρέπει πάντα ν’ ακούγεται ατόφιος ακριβώς όπως είναι γραμμένος- παιδιαρίζουν και αντιμετωπίζουν το έργο σαν ένα απλό παιδικό παραμύθι.

Αυτό είναι ένα θέμα που το αναφέρετε συνέχεια. Δηλαδή ο ‘Σιμιγδαλένιος’ σας δεν είναι έργο παιδικό;

-Φυσικά και δεν είναι μόνο παιδικό! Δε νομίζω πως χρειάζεται πια να πω εγώ τίποτ’ άλλο πάνω σ’ αυτό. Αρκεί να διαβάσει κανείς το έργο. Και να καταλαβαίνει τι διαβάζει, φυσικά…

Τότε γιατί κάποιοι θεωρούν ακόμα παιδικό τον ‘Σιμιγδαλένιο’ σας;

-Ίσως γιατί αυτοί οι κάποιοι δεν είναι αρκετά ώριμοι και δεν θέλουν να καταλάβουν τι ακριβώς διαβάζουν. Ξέρετε αν κάτι είναι ή δεν είναι παιδικό, δεν το αποφασίζει ποτέ μόνο του ένα παιδί, αλλά ένας ενήλικος πριν. Αυτό ισχύει σε όλα. Οπότε στη συγκεκριμένη περίπτωση -εφ’ όσον το κείμενο του ‘Σιμιγδαλένιου’ είναι δεδομένο- κρίνεται η ωριμότητα του κάθε ενήλικου αναγνώστη, όταν το διαβάζει. Και πολύ περισσότερο κρίνεται η ωριμότητα του κάθε σκηνοθέτη όταν το σκηνοθετεί: Τι νοιώθει, τι καταλαβαίνει και τι θέλει να περάσει στο κοινό. Πώς μπορεί δηλαδή να δώσει σάρκα και οστά στο κείμενο, χωρίς όμως να το αλλοιώσει τραβώντας το απ’ τα μαλλιά, για να μοιάζει σώνει και καλά με κάτι που έχει στο δικό του μυαλό. Και βέβαια -ας μην το ξεχνάμε κι αυτό- μια παιδική παράσταση αντιμετωπίζεται πιο χαλαρά πάντα· κι αν είναι καλοστημένη, έχει πολύ περισσότερους θεατές, όταν συρρέουν τάξεις ολόκληρες μαζί.

Και πώς θα μπορούσε να πάρει σάρκα και οστά ο ‘Σιμιγδαλένιος’ έτσι επί σκηνής;

-Μ’ ένα σωρό διαφορετικούς τρόπους. Έχουμε ένα βιβλίο, ένα συγκεκριμένο κείμενο, με τις ανάσες με τους ρυθμούς με τη μουσική του, με τη δράση του με τα νοήματά του. Στην αρχή μπορεί να σε κάνει να γελάς. Αλλού σε κάνει ν’ αναρωτιέσαι, να χάνεσαι λίγο, να το βλέπεις πιο σοβαρά το πράμα. Ίσως να νοιώθεις κι ένα κόμπο στο λαιμό. Εκεί είναι όλη η μαστοριά του σκηνοθέτη: Να καταφέρει να τα περάσει όλ’ αυτά στο κοινό, με το δικό του τρόπο. Αρκετοί το ’χουν πετύχει δεν είχανε τα μέσα όμως να κάνουν μια παράσταση μεγάλου βεληνεκούς. Απ’ τις πιο πρόσφατες παραγωγές του ‘Σιμιγδαλένιου’ θα έλεγα πως στην Ιεράπετρα, μια χούφτα ερασιτέχνες, πέτυχαν μιαν όμορφη ισορροπία ανάμεσα σ’ όλα τα διαφορετικά στοιχεία του έργου. Και μάλιστα -το τονίζω αυτό, γιατί έχει πολύ μεγάλη σημασία ιδιαίτερα στις δύσκολες μέρες που περνάμε- με μηδαμινά μέσα, με το τίποτα, χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά.

Αληθεύει πως τον γράψατε τόσο γρήγορα;

-Ναι. Έχω στο αρχείο μου όλα τα χειρόγραφα του χειμώνα του 1991, όπως γράφτηκαν τότε. Καθένα με την ακριβή ημερομηνία στο τέλος της κάθε σελίδας. Ο κύριος όγκος λοιπόν όλου του έργου· δηλαδή το 95% του ‘Σιμιγδαλένιου’ όπως τον ξέρουμε σήμερα και όπως κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της ‘Εστίας’ στη 12^η έκδοσή του, είναι εκείνες οι 61 πυκνογραμμένες χειρόγραφες σελίδες που έγραψα από τις 5/11/91 μέχρι τις 27/11/91.

Σε είκοσι δύο μέρες μόνο!

-Τόσο. Λίγες μέρες μετά, πρόσθεσα τον πρόλογο της Α΄ Βάγιας, έκανα κάποιες μικροδιορθώσεις εδώ κι εκεί κι αυτό είν’ όλο.

Τον έχετε σκηνοθετήσατε κι εσείς;

-Ναι, τον έχω σκηνοθετήσει τρεις τέσσερις φορές. Τελείως διαφορετικά όμως κάθε φορά, γιατί δε θέλω ν’ αντιγράφω τον εαυτό μου, ούτε να τσαλαβουτάω στα ίδια. Έβαλα και το χέρι μου, λιγάκι, σε κάποιες άλλες παραγωγές. Όταν μου το ζήτησαν όμως. Μόνο και μόνο για να βοηθήσω κάπως, γιατί δε μ’ αρέσει να καπελώνω κανέναν, ούτε ν’ ανακατώνομαι σε δουλειές αλλονών.

Από άλλους συντελεστές έχετε επισημάνει κάτι που να σας άρεσε;

-Πολλά, πάρα πολλά. Ξέρετε όμως, είναι φυσικό να ξεχάσω αρκετά, γιατί είκοσι πέντε χρόνια, που παίζεται συνέχεια ο ‘Σιμιγδαλένιος’ δεν είναι λίγο· είναι ένα τέταρτο του αιώνα! Η αγαπητή μου Ιωάννα Παπαντωνίου έχει σχεδιάσει εξαιρετικά κοστούμια. Η Ολυμπία Σιδερίδου, η Χρύσα Μάντακα επίσης. Ο Γιώργος Χριστιανάκης, ο Τάκης Φαραζής, έγραψαν κάποιες ωραίες μουσικές. Ο Γιάννης Ρήγας, ο Ισίδωρος Σιδέρης, η Στέλλα Μιχαηλίδου, ο Γιάννης Αναστασάκης, ο Δήμος Αβδελιώδης και τόσοι άλλοι. Καθένας κάτι έβαλε στον ‘Σιμιγδαλένιο’ κατά καιρούς, σε τελείως διαφορετικές συνθήκες και εντελώς ανεξάρτητα ο ένας απ’ τον άλλο. Θυμάμαι τώρα μιαν ολότελα άγνωστή μου νεαρή κοπελιά, στις Βρυξέλλες, το 1997, που με μια κιθάρα τραγουδούσε τόσο απλά κι αληθινά το «να μ’ αγαπάς, να ’σαι καλός/ όμορφος ξύπνιος να ’σαι/ να μην αντιμιλάς/ να μην ξενοκοιμάσαι» που ανατρίχιασα. Να ’ναι καλά, όπου κι αν βρίσκεται· θα κοντεύει τα σαράντα τώρα!

Και τι άλλο περιμένετε απ’ τον ‘Σιμιγδαλένιο’, τι σχέδια έχετε;

-Ε μπάστα! Έχω χορτάσει απ’ αυτόν. Κινδυνεύω να χάσω το όνομά μου κι αντί για Αλέξανδρος Αδαμόπουλος να λέγομαι ‘Σιμιγδαλένιος’! Κι ο ‘Σιμιγδαλένιος’ μου έχει φτάσει να γίνει είναι κάτι σα λαϊκό παραμύθι, ενώ δεν είναι καθόλου έτσι. Πώς λέμε ‘Η Γκόλφω’ ή ‘Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας’, ξεχνώντας πως έχουν κι αυτά το δημιουργό τους. Τι άλλο να περιμένω; Ίσως κάποιον απ’ τους νεώτερους τώρα, που θα κάνει κάποια στιγμή μια παράσταση «ζωντανή, γρήγορη, ευφάνταστη, πολύ θεατρική. Πολύ αστεία, πολύ σοβαρή και πολύ ποιητική. Με μια θαυμάσια σκηνοθεσία και μια οργιώδη σκηνογραφία» όπως έλεγε η Μαργαρίτα Λυμπεράκη. Ίσως να περιμένω τον μικρό Αντρέα τότε, που μου ζητούσε να του υπογράψω έναν ‘Σιμιγδαλένιο’ στην Κεφαλονιά το 1996 και θα ’ναι τώρα τριαντάρης. Ίσως, αργότερα, τον εξάχρονο μπόμπιρα Βύρωνα, που πολύ σοβαρά και πολύ αυστηρά κριτικάριζε προχθές την παράσταση που μόλις είχε δει στο Εθνικό!…

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Αδαμόπουλος, Αλέξανδρος

Ο Αλέξανδρος Αδαμόπουλος γεννήθηκε το 1953 στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά, σκηνοθεσία, κλασική κιθάρα στην Αθήνα και κοινωνιολογία του δικαίου στο Παρίσι. Ίδρυσε την «Εταιρεία Φίλων Μουσικής Γιάννη Χρήστου», με σκοπό τη διάσωση και διάδοση του έργου του συνθέτη. Συνεργάστηκε με το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων από την ίδρυση του το ’91, ως γενικός γραμματέας και ως πρόεδρος του Σωματείου Φίλων του Μουσείου. Διετέλεσε γενικός γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου του Εθνικού Θεάτρου. Συνεργάστηκε με τους ακόλουθους φορείς: ΕΡΤ (Γ’ Πρόγραμμα), Θέατρο Τέχνης, ΚΘΒΕ, ΔΗΠΕΘΕ Βόλου και Χίου, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα κ.ά. καθώς και με το Warsaw Festival ’91, Hamburg N.D.R. ’93, Indira Gandi, National Centre for the Arts και National Academy of Letters N. Delhi. Το πρωτο του βιβλίο «Δώδεκα και ένα ψέματα» (Ίκαρος 1992) έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και τα τούρκικα και κυκοφόρησε στην Τουρκία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ινδία. Το «Ψέματα πάλι» έχει μεταφραστεί στα αγγλικά και τα γερμανικά (το διήγημα «Οι καινούργιοι Άγιοι» και στα τουρκικά). Το θεατρικό του «Ο Σιμιγδαλένιος» έχει κυκλοφορήσει στην Αυστραλία και την Τουρκία και έχει παρουσιαστεί σε περισσότερες από πενήντα διαφορετικές παραγωγές σε όλη τη χώρα. Το λιμπρέτο του «Οι δαιμονισμένοι» έχει παρουσιαστεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Έχει μεταφράσει έργα των Α. Καμύ, Α. ντε Μοντερλάν, Α. ντε Μυσέ, Λ. Τολστόι, Ρ. Νταλ, Τ. Γκιουνερσέλ και τη «Διαθήκη» του Αύγουστου Ροντέν.

Βιβλιογραφία

(2011)  Ο Σιμιγδαλένιος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

(2011)   Οχιναιλέγοντας, Ίκαρος

(2010)   Ίναχος ο γιος του Ωκεανού, Αδαμόπουλος Αλέξανδρος

(2009)   Δώδεκα και ένα ψέματα, Άγρα

(2008)   Το τσιγάρο και η γιόγκα, Άγρα

(2001)   Ο Σιμιγδαλένιος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

(1999)   Ψέματα πάλι, Άγρα

(1991)   Δώδεκα και ένα ψέματα, Ίκαρος

Μεταφράσεις

(2007)   Tolstoj, Lev Nikolaevic, 1828-1910, Η δύναμη του σκότους, Ροές

(2005)   Rodin, Auguste, Διαθήκη, Άγρα

(2004)   Dahl, Roald, Ο θείος Όσβαλντ, Άγρα

(2003)   Musset, Alfred de, 1810-1857, Δεν παίζουνε με την αγάπη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας

(1993)   Montherlant, Henry de, Η πόλη που πρίγκιπάς της ήταν ένα παιδί, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη